Voer voor angsthazen

Paniekaanval! Jij bent toch geen mietje?

Nee dat ben je niet, toch? Je bent hooguit een beetje bang. Je komt op een willekeurige dag heel wat spreekwoordelijke beren tegen. Op een slechte dag staan ze voor je voordeur en kun je niet eens meer naar buiten.

Dit zijn de eerste regels van mijn nieuwe provocatieve zelfhulpboek: Vind de angsthaas in jezelf. Een boek in wording. Ik vond het eens tijd worden om een blog te schrijven over angst. Momenteel heb ik veel mensen in therapie die worstelen met angst. Voor hun, voor alle angsthazen onder jullie en iedereen die een angsthaas kent, schrijf ik deze blog.

Het angstige hart

Angst is een goede raadgever! Loop ik je nou te provoceren? Ach, misschien een beetje. Maar iemand die angstig is, is doorgaans vele malen realistischer dan de struisvogels die hem omringen. Het leven is gevaarlijk, autorijden is levensgevaarlijk, de kans dat je in dit leven ziek wordt is groot, mensen zijn moordend in hun oordeel en de kans dat je ooit doodgaat is levensgroot. Groot gelijk dat je bang bent.

Een Paniekstoornis, dat is andere koek. Iedereen of bijna iedereen heeft wel eens een paniekaanval. In feite zijn de kenmerken daarvan hele gewone lichamelijke sensaties. Trillen, een verhoogde hartslag, versnelde en oppervlakkige ademhaling, duizeligheid, zweten, rillen en hoge spierspanning. Ze horen bij het leven zoals een glimlach en een traan. Ga maar na; in een sportschool kun je veel van dezelfde kenmerken hebben. Maar ook na een standaard schrikreactie: wanneer iemand vuurwerk naast je afschiet, de knal van een motor of een plagerige partner die “boeh” roept. Paniek, het is geen fobie of stoornis! Het hoeft het althans niet te worden.

Naast de voorbeelden die ik net noemde zijn er nog veel meer verklaringen voor het krijgen van een ‘paniekaanval’, althans de kenmerken daarvan. Een lage bloeddruk, vermoeidheid, een lage suikerspiegel, stress en een beginnende griep kunnen allemaal dezelfde kenmerken vertonen.

Word vriendjes met de angsthaas in jezelf

Wist je dat mensen die regelmatig aan hun grenzen, gevoelens en behoeften voorbij gaan, een verhoogd risico lopen op het krijgen van een paniekaanval? Mijn advies: luister naar de angsthaas in jezelf, hij wil je iets vertellen. Behandel de angsthaas niet als een aanstellerige lastpak. Zie hem als een angstig kind dat nog niet de juiste woorden kan vinden. Voor wie de blog heeft gelezen over de kracht van het hart, de angst is vaak je hart dat wil zeggen: “je gaat aan mij voorbij.” Angst betekent in elk geval dat er sprake is van een onbalans in je leven. Zoek uit waar die onbalans zit.

Waarom hebben mensen dan doorgaans op dezelfde plekken een paniekaanval?

De auto of trein … is veruit favoriet, waarom? De meeste mensen verplaatsen zich daarmee op het begin of het einde van de dag naar hun werk of school. De ochtend is een kritisch moment. Je gaat, mogelijk na een slechte nachtrust, met te weinig tijd voor een degelijk ontbijt, op weg. In de meeste gevallen ga je naar een plek die gepaard gaat met spanning: een hoge werkdruk, tentamen, deadline of sociale druk en beoordeling. In die gevallen waarbij je stiekem al wat opgebrand bent is dit kolen op het vuur.

Voor het avondritueel geldt hetzelfde. Je hebt een stressvolle dag achter de rug, bent moe, hongerig en misschien heb je al wat spanningsklachten door de dag heen opgelopen, zoals: een verhoogde ademhaling, pijnlijke spieren, hartkloppingen of een bonkend hoofd.

En…

wat wil het toeval? Je staat in de ochtend of op het eind van de dag in de file, of op een overvol, dampend en stinkend treinbalkon (wat weinig overeenkomsten vertoont met het balkon van een zomers appartement met uitzicht op zee op, laten we zeggen: een Kanaries eiland).

Op zo’n moment komt alles bij elkaar, de verstikkende lucht in die trein of het ingesloten zitten tussen ronkende en stinkende autootjes, terwijl je ergens op tijd moet zijn. De baas, je kinderen, de sportclub of je partner wacht!

Maar jij staat dus in die file, of op dat volle balkon in een vertraagde trein en plots voel je het kloppen van je hart, zweethandjes, benauwdheid, duizeligheid, en misschien zelfs de neiging om te braken en je denkt: Ik krijg een hartaanval, ik val flauw, dit gaat helemaal fout! Ik wil eruit!!!

De Paniekstoornis is een feit

Op dit moment vindt niet alleen een paniekaanval plaats, maar wordt vaak ook de paniekstoornis geboren. Een paniekstoornis is de angst voor een paniekaanval. Kortom: de angst voor de angst. Welkom kleintje, je gaat je mamma of pappa nog veel ellende bezorgen;)

Een paniekstoornis is een waarachtige vlooienplaag. Heb je eenmaal besloten (ik weet heus wel dat dit niet zo bewust gebeurt) dat je bang moet zijn voor een paniekaanval, dan beperkt deze zich heus niet tot een trein of auto. In feite is een doorgewinterde angsthaas voor alles bang. Liften, pleinen, festivals, bioscopen, restaurants, winkels, vliegtuigen, straten. Een paniekstoornis discrimineert niet; elke plek is een goede plek om bang te zijn en zelfs in je bed ben je niet meer veilig.

De meesten van ons hebben een goed ontwikkelde overlevingsdrang. Uiteraard, anders zou het mensendom allang verdwenen zijn. Dankzij ons overlevingsinstinct onthouden we alle gevaarlijke situaties en dat is goed. Te goed! Want we onthouden dus ook onze eerste paniekaanval, koppelen deze aan plek, tijd en oorzaak en anticiperen daarop alsof ons leven ervan afhangt.

Even een historische anekdote: onze voorouders hadden de angst nodig voor hun overleving. Zagen ze een bizon dan werd er niet getwijfeld. Er ging een signaal naar hun hersenen ‘gevaar’ en daarmee naar hun lijf, dat op zijn beurt de hartslag, spierspanning en bloeddruk verhoogde. Het maakte zich daarmee klaar voor gedrag: “Je moet rennen, je leven hangt ervan af!”  Deze angstreflex is zinvol, maar niet als je in een auto zit of in een lift staat, om nog maar te zwijgen van het vliegtuig.

Samengevat: je interpreteert je lichamelijke signalen verkeerd. Namelijk, als ‘levensgevaar’. Je geeft daarmee aan je hersens het signaal ‘levensgevaar’. Die geven dat door aan je lijf en dat wil dus gaan rennen, terwijl je rustig in je stoel zit. Vervolgens bedenken je hersenen: “ik moet hier weg, maar dat kan niet!” En daarmee herhaalt het verhaaltje zichzelf weer (een nieuw alarmsignaal van het hoofd naar het lijf). Het is dus alsof je boeken op elkaar aan het stapelen bent. Doe je dat lang genoeg dan valt de stapel om. In dit voorbeeld resulteert dat dus in een PANIEKAANVAL.

Wil je geen paniekaanval meer? 

Dan kan ik bovenstaande niet vaak genoeg herhalen. Maar je kunt natuurlijk ook net zo vaak de beschreven uitleg herlezen tot het kwartje valt, of euromuntje. (Waarom is dit spreekwoord eigenlijk nooit veranderd?) Het is cruciaal dat je het snapt. Jij maakt niet je lichamelijke sensaties in het begin, die zijn er gewoon wel eens, net als hoesten, hikken en boeren. Ze zijn bovendien normaal in tijden dat je veel stress ervaart. Je creëert echter wel de angst voor die sensaties, door jezelf te vertellen dat je in gevaar bent en het fout met je gaat aflopen!

Do’s en don’ts

Wat kun je zelf doen bij een paniekaanval?

• Duizeligheid: doe een ademhalingsoefening: in 4 tellen inademen door de neus. 2 tellen vasthouden en in 5 tellen uitademen door de mond (of adem in een papieren zakje). Het lijkt alsof je geen lucht krijgt, maar in feite adem je juist slecht uit waardoor er teveel koolmonoxide in je lijf blijft.
• Hartklopping, zweten, trillen: “Beweeg!” Laat je lichaam als het ware maar doen wat het geleerd heeft; bij angst rennen!
• Paniek: download een paniekaanval-app. Zie hiervoor mijn pagina met e-health of klik op stop panic and anxiety self-help om deze app te downloaden. Een kwestie van zoeken en uitproberen.
• Vluchtbehoefte: Wil je weg? Vraag jezelf dan waarom je in godsnaam weg zou willen uit een mooi concert of een goede film (tenzij die film niet deugt).
• Auto, trein!: waarom zou je in godsnaam uit willen stappen, je was toch ergens naar toe aan het gaan? Zo kom je er nooit:)
• Vliegtuig?: Niet doen. Stap niet uit, het is levensgevaarlijk, zo stort je gegarandeerd neer!

Wat je niet moet doen bij een paniekaanval.

• Tegen jezelf zeggen dat het nooit meer overgaat!
• Jezelf wijsmaken dat het een hartaanval is! (maar je mag het de eerste keer laten controleren, voorzichtigheid is altijd goed wil je overleven)
• Anticiperen: anti wat? Jezelf van te voren druk maken over een situatie waar je naar toe moet. Het betere: wat als … ? denken. Niet doen, heb jij een glazenbol, werkt die? Nee! Je kunt niet voorspellen. Wat wel voorspelbaar is: dat anticiperen de angst omhoog zal jagen en ja, dan is het niet gek dat je daadwerkelijk paniekerig wordt.
• Maak je niet druk over wat anderen van je vinden. Ik weet dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar neem van mij aan, een ander ziet niet aan je neus dat je angstig bent, tenzij je gaat gillen (en dat doe je niet, toch?)

En tot slot: het geheim van de kok

Mijn persoonlijke favoriet! Iedereen die deze blog regelmatig leest zal wel gemerkt hebben dat ik veel van muziek houd. Ik heb zelfs ooit, tijdens een baaljaar gedurende mijn studie, overwogen te stoppen en muziektherapie te gaan studeren. De invloed van muziek op ons welbevinden en emoties is enorm. Vandaar de volgende tip:

-maak een speellijst van jouw lievelingsnummers. Of dat nou muziek is waar je rustig, energiek of vrolijk van wordt, maakt niet zoveel uit. Het moet muziek zijn die je pakt, afleidt en waar je als het ware in kunt kruipen. Bijna iedereen heeft wel een mobiel of mp3 speler. Zet je lijstje daarop en draai de muziek op momenten waarop je voorziet dat je gespannen zou kunnen worden. Wees de paniek voor, door jezelf in een goede stemming te brengen en ’take it easy’!–

…volgende week een blog over de gevolgen van een echtscheiding op kinderen. Wat gebeurt er met hun ontwikkeling zoals: zelfbeeld, hechting, rol, hun beeld van relaties en wat zijn de mogelijke effecten op hun leven?