omdenken voor halfgevorderden

Omdenken: je bent al half gevorderd!

Dit is het tweede deel over het thema omdenken. In de eerste blog omdenken voor beginners nam ik je stapsgewijs bij de hand in het ontdekken van je belemmerende gedachten en het testen van deze op realiteitsgehalte. In dit artikel loop ik naast je en wil ik proberen als een coach je te leren omgaan met wat er is. Laten we beginnen met warmlopen. Denk eens na over de volgende uitspraken:

Een last is pas te groot als je er te zwaar aan tilt. (omdenken op Twitter)

Ik heb nooit iemand ontmoet die zo dom was dat ik er niets van kon leren. (Gallileo Galilei)

De term ‘omdenken’ is bedacht door Berthold Gunster. Zijn wortels liggen in de toneelwereld. Een van de belangrijkste spelregels bij improvisatietoneel is dat je het spel dat de ander je biedt niet mag weigeren. Dus zegt de ander: “Ik ben een boom”, dan accepteer je dat en integreer je dat in je eigen spel. Vanuit dit gegeven ontwikkelde hij een strategie bij het anders benaderen van problemen. Hij reist nog steeds met zijn ‘omdenk’-shows het land door en hij heeft enkele boeken geschreven die de moeite waard zijn.

Berthold beweert: “Omdenken is geen wetenschap, het is een kunde.” Ik ben het roerend met hem eens. Het is een kwestie van veel oefenen en je laten inspireren door mensen die het omdenken beheersen. Vandaar dat ik onder dit artikel de link naar de website en enkele Twitteraccounts zal plaatsen.

We zijn niet onze problemen, we hebben problemen. (B. Gunster)

Vastdenken

Vastdenken is een manier van denken waarbij problemen alsmaar groter worden. Wij hebben de neiging om bij een probleem al snel te denken: ja … maar. Onze westerse maatschappij is gericht, en dat leren we al van kinds af aan, op het oplossen van problemen. Ons oerinstinct is bedreven in het voorkomen van gevaar en problemen door middel van anticiperen. Breng dat samen en je krijgt het: Ja-maar denken.

Alleen komt je leven tot stilstand als je altijd maar “ja-maar” zegt. Daarbij kun je simpelweg niet alles voorkomen. (B. Gunster)

Zo lijkt harder werken en langere dagen maken een goede oplossing om een teveel aan werk aan te pakken. Echter, het kan je baas de indruk geven dat je geen enkel probleem hebt met de hoge werkdruk en hem doen besluiten je nog wat extra werkzaamheden te geven. Op den duur blijft er geen sociaal leven over en als je niet uitkijkt brand je op. Kortom: van de regen in de drup. Steeds het probleem op dezelfde wijze benaderen is in feite ‘vastdenken’.

Compenserende feedback

Het is echter soms lastig om ons vastdenken te veranderen aangezien het zo logisch lijkt om dingen op een bepaalde manier aan te pakken. Heeft je puberzoon motivatieprobleem dan houd je een motiverende speech. Helaas is het effect vaak tegengesteld aan de verwachting. Want niets is zo demotiverend als een motiverende speech. Wat bewijst immers meer dan een peptalk van je vader dat je een ‘loozer’ bent, want wie anders dan een ‘loser’ heeft er een nodig?

Vertraging

Vastdenken is soms ook lastig te herkennen vanwege het concept ‘vertraging’. Zoals in het voorbeeld van de harde werker al te zien was lijkt een oplossing op korte termijn een oplossing terwijl het op langere termijn een groter probleem geeft.

Vandaar mijn advies: probeer je in het leven niet te richten op de korte termijneffecten maar denk ook na over de lange termijneffecten van je gedrag. Een lastige opdracht want iets in ons is gericht op snel resultaat en vlugge lastenvermindering, of het nu gaat om honger, angst of geld.

Voor de optimist is het glas halfvol voor de pessimist halfleeg. Omdenken gaat uit van een derde principe: waar is de kraan? (B. Gunster)

Doen alsof problemen niet bestaan is natuurlijk onzin (tenzij je echt een struisvogel bent). Een probleem benaderen als een uitdaging klinkt leuk maar is in feite kul, als je een probleem hebt is dat gewoonweg ellendig. Er bestaat echter een creatieve manier van je problemen aan te pakken en dat heeft alles te maken met de benadering ervan. Problemen zijn onderdeel van ons leven maar soms kun je van een probleem een mogelijkheid maken, in andere woorden: een probleem omdenken.

Omdenken, wat is dat?

Omdenken is een denktechniek waarbij je een probleem probeert te transformeren in mogelijkheden. Dus niet Ja-maar denken, maar Ja-en. Het klinkt makkelijk maar dat is het doorgaans niet. Want alleen al de vraag: wat is een probleem? Is al een probleem op zich. Het woord suggereert dat het om één ding zou gaan. Onjuist. We kijken vaak naar een probleem alsof het iets is dat ons overkomt, terwijl een probleem vaak voortkomt uit de verwachtingen die we koesteren.

De feiten kunnen we niet veranderen, onze verwachtingen wel (B. Gunster)

Feiten

Omdenken begint met de feiten zo goed mogelijk te kennen. Het verschil leren zien tussen wat echt is en wat we denken dat echt is. We zien vaak wat we denken te zien en zoals ik in de vorige blog al schreef: “Je ziet het meest wat je vreest” en daaraan wil ik toevoegen: “Je hoort wat je verwacht”.

Volgens Gunster is nog geen 5 procent van wat we zien gebaseerd op onze feitelijke waarneming. De rest bestaan uit herinnering, aanvulling, weglating en samenvatting. Dat is misschien even schrikken?

Oefening:

• • Probeer eens naar het leven te kijken alsof je door een camera kijkt. Verbied jezelf inkleuring van wat je ziet, houd het objectief en letterlijk. Wat valt je dan op?

• Probeer eens in een gesprek de ander zo letterlijk mogelijk samen te vatten (daarmee controleer je of je het wel goed hebt begrepen). Rem je eigen gedachten af en richt je helemaal op de verteller. Dit is misschien moeilijk maar het geeft op den duur ook rust in je hoofd en verbetert het contact. De ander zal je dankbaar zijn omdat je zo’n goede luisteraar bent.

Perspectief

Wat voor de een, een probleem is, kan voor de ander een mogelijkheid zijn. Wissel eens van perspectief. Een regenachtige dag is voor menigeen vervelend maar voor de boer een goede dag voor zijn gewassen.

Strategieën bij het leren omdenken

Gerthold Gunster beschrijft in zijn boek: De techniek van het omdenken 15 strategieën die je helpen te leren omdenken. Ik zal er hier maar een paar bespreken want ik wil niet aan broodroof doen, dus wil je meer weten, dan op naar de boekhandel.

Omkeren

Is autisme een beperking of een talent? Zonder autisme zouden we geen relativiteitstheorie hebben gehad (ik chargeer). Uiteraard beschikte Albert Einstein over een enorm intellect, maar zijn vermogen diep in de materie te duiken en af te wijken van vaste denkpatronen kwam mogelijk voort uit zijn autisme. Daarbij werd hij niet afgeleid door sociale behoeften en hield hij meer tijd over voor zijn onderzoek 🙂

Laten we terugkeren naar het probleem van de eieren gooiende jongens uit de vorige blog. Ik ging er toen vanuit dat het een probleem was omdat de bewoner van het huis de indruk had dat er over hem heen werd gelopen. Maar keren we het om dan krijgen we het volgende: deze jongens oefenen zich in hun mannelijke kwaliteiten van mikken en snelheid. Zijn huis is slechts oefenterrein, geen mikpunt!

Collaboreren: een vijand is een vriend

Een andere manier om je probleem om te denken is je ermee te verzoenen en te bekijken wat het je dan oplevert. Zo worden hackers vaak ingezet om de beveiliging van de software van een organisatie uit te testen.

Laten we eens bekijken wat dat oplevert voor het probleem uit de vorig blog waarbij iemand vreest dood te gaan aan kanker. Is angst een probleem? Nee, dat hoeft niet. Zolang jij je zorgen maakt over ziekte of de dood, hecht je aan het leven en een gezond lichaam. Enige alertheid beschermt je tegen ziekte en heb je lichamelijke klachten dan is dat een manier van je lichaam om te zeggen: “Zorg beter voor mij!”

Ontregelen

Omdenken heeft verwantschap met de stroming van de positieve psychologie en de provocatieve therapie. Aangezien ik een provocatieve therapeut ben, is deze strategie mijn persoonlijke favoriet. Wij mensen zijn net geiten, we lopen in ons leven graag dezelfde paadjes. We gaan op dezelfde stoel zitten, kiezen op kantoor altijd hetzelfde toilet en we shoppen het liefst in winkels die we al kennen. Daarnaast is gehoorzaamheid ingebakken in onze cultuur. Wat zou er gebeuren als je eens een andere route naar je werk neemt, of tegen de regels in gaat?

Om te kunnen omdenken moeten we proberen elke automatische gedachte kritisch te bekijken. Waarin beschuldigen we ons aan navelstaarderij oftewel wanneer zit je in je eigen poep te roeren? Wees je bewust van de normen en waarden en ervaringen waarmee je bent opgegroeid en durf jezelf de vraag te stellen: “Kan het ook anders?”. Wat zou er gebeuren als je een probleem een probleem laat zijn, of het volledig anders aanpakt dan je normaal zou doen? En doe eens gek! Wat zou er gebeuren als je een probleem als een voordeel zou bestempelen? (hierover meer in het laatste deel van omdenken vanuit de provocatieve therapie)

Toen ik mijn grenzen leerde kennen heb ik ze meteen een stukje verlegd (B. Gunster)

Probleem, bedoeling!

Even een voorbeeld uit mijn eigen leven. Sinds enkele jaren zijn wij psychologen, indien we een contract met een zorgverzekeraar willen, (wat voor een betere vergoeding zorgt voor onze cliënten) afhankelijk van hun nukken en grillen. Zo stelden de zorgverzekeraars als voorwaarde dat we aan e-health doen.

Aanvankelijk riep dit bij mij verzet op. Ik moest hogere kosten maken door een e-health programma aan te kopen. Totdat ik de voordelen ervan inzag. Met dit programma kunnen mijn cliënten zelf shoppen in mijn bibliotheek. Ze kunnen de oefeningen downloaden waaraan ze behoefte hebben. We kunnen een sessie door laten gaan terwijl ze niet naar mijn praktijk kunnen komen (video chat) en ze hebben een veilige omgeving (hun gezinsleden kunnen niet per ongeluk een dagboek vinden) waarin ze hun gedachten (al dan niet met mij) van zich af kunnen schrijven. E-health: het is zo gek nog niet.

Paradoxaal genoeg leidt het je verzetten tegen de dingen zoals ze zijn, er meestal toe dat je ze in stand houdt. Omgekeerd leidt diepgaande acceptatie vaak tot verandering. (B. Gunster)

Omdenken is een kunde

Ben je geïnspireerd geraakt door het omdenken. Ga er dan mee aan de slag. Je kunt uiteraard een van de boeken van Berthold Gunster kopen, maar erzijn ook andere manieren waarop je jezelf kunt oefenen in het omdenken. Op hun site: www.omdenken.nl staan voorbeelden van omdenken. Door deze te lezen train je jezelf vrij ongemerkt in het omdenken, want: een goed voorbeeld doet volgen. Daarnaast is omdenken op twitter actief @Omdenken. Maar ook @LoesjeNL en @fokkesukke kunnen een goede inspiratiebron zijn op weg naar de status van ‘omdenker’. Via mijn eigen Twitteraccount @denkleesenlach retweet ik verschillende inspirerende tweets.

Bij het schrijven van deze blog was het boekje: Ja maar … Omdenken, erg behulpzaam. Daarnaast heb ik informatie gebruikt uit het interview met Berthold Gunster in het novembernummer van Coachlink magazine

De volgende blog heeft als titel: 10 tips om niets van je leven te maken! Het belooft een provocatieve blog te worden in aanloop naar het derde deel over ‘omdenken’. Dit keer vanuit de provocatieve therapie.

Wil je op de hoogte blijven van het verschijnen van een nieuwe blog? Vul dan onderstaand formulier in.