Lol in lastige mensen

We kennen ze allemaal: lastige mensen. Het kan je baas, buur of schoonmoeder zijn. Ze hebben een ding met elkaar gemeen: ze zuigen je leeg, ze gebruiken of bespelen je, ze komen hun afspraken niet na of bekritiseren je stelselmatig. Sommigen kun je vermijden, met anderen moet je zien te leven, maar hoe doe je dat? Het is een thema dat tijdens mijn sessies veel voorkomt. Tijd om er een beetje een provocatieve blog aan te wijden. Dit doe ik vanuit de slogan: makkelijk zal het niet worden, maar wel leuker, oftewel: Hoe krijg je lol in het omgaan met lastige mensen?

Wat zijn lastige mensen?

Er zijn grofweg twee types. De mensen waar vrijwel iedereen moeite mee heeft en de mensen die aan jou tegenovergestelde eigenschappen hebben, oftewel in je allergie zitten. Deze laatste groep confronteert je met iets wat je zelf niet goed kan en ze botsen vaak met jouw innerlijke normen en waarden.

Stoor jij je aan iemand die vaak te laat komt? Vind je het vervelend als iemand nooit vragen stelt, je niet laat uitpraten of alle aandacht naar zich toe trekt? Heb je een hekel aan mensen die altijd NEE zeggen, zich nergens verantwoordelijk voor voelen en nooit zelf het initiatief nemen? Wees ze dankbaar! Deze mensen houden je een spiegel voor. De kans is groot dat wat zij te weinig doen, jij teveel doet. De omkering is simpel. Doe meer wat zij doen en je komt uit op een mooi en leefbaar midden.

Bijkomend voordeel. Als je zelf jouw zwart-witte normen en rigide verwachtingen wat laat varen wordt je niet alleen een aangenamer mens voor jezelf en de ander, maar je gevoelens van irritatie nemen af en daarmee je stress. Heel gezond!

Lastige mensen zijn een spiegel

Hoe kom je erachter of je te maken hebt met een allergie of gewoonweg een lastig mens? Het kernkwadrant van Ofman biedt hier opheldering bij. In het vakje kernkwaliteit vul je jouw kwaliteit in. Bijvoorbeeld eerlijkheid, afspraken nakomen, hulpvaardigheid, enzovoort.

In het rechter vak vul je in wat er ontstaat als je deze kwaliteit te veel toepast. Dit is dan tevens je valkuil. Zo kan hulpvaardigheid uitmonden in altijd maar JA zeggen.

Je allergie is precies het tegenovergestelde van jouw kwaliteit. Zo zal jij als hulpvaardig iemand je waarschijnlijk mateloos irriteren aan hen die altijd eerst aan zichzelf denken en die standaard met een NEE reageren. En ziedaar, laat dat nou precies datgene zijn waarin jij iets hebt te leren. Wij Nederlanders zouden zeggen: “Je hebt een probleem met NEE zeggen!” Maar positief benaderd, heb je geen probleem, maar een uitdaging en dat is assertiviteit. Dus bedank je nee schuddende medemens! Ze bieden je elke dag weer een gratis les in assertiviteit. 😉

Het concept van judoën

Het klinkt simpel. Leren van je allergie en daarmee de ander in zijn ‘anders zijn’ omarmen. Onze neiging is echter het ‘anders’ zijn van de ander te problematiseren. En als we eenmaal iets een probleem vinden dan ‘moet’ het worden opgelost. We gaan dus hard aan het werk. We piekeren over de juiste strategie, oefenen scenario’s in ons hoofd, worden boos, maken verwijten en … niets helpt.

Natuurlijk niet! Want je vergeet een belangrijk ding. De ander heeft geen probleem, maar jij. Dus waarom zou die ander dan veranderen? In het concept van judoën, stop je met vechten vanuit je eigen kracht en gebruik je juist het gewicht en de kracht van de tegenstander. Dit werkt vaak ook bij lastige mensen.

De provocatieve  therapie is deels gebaseerd op dit principe. Een provocatief therapeut doet graag het tegenovergestelde van wat je zou verwachten en dat heeft onder anderen als voordeel dat die plezier houdt in zijn werk en in zijn cliënten.

De provocatieve relatietypen

Met lastige mensen bedoel ik binnen de context van deze blog de mensen waarmee het lastig communiceren, samenwerken of samenleven is. Het betreft hier dus geen diagnose, maar eigenlijk een relatievorm waarbij jij voor je gevoel leegloopt, het onderspit delft of klem komt te zitten. In de provocatieve therapie onderscheiden we zes relatietypen, waarvan ik enkel die belicht, die in het dagelijkse contact problemen kunnen geven:

Het zieke vogeltje en de verpleger

Het zieke vogeltje is iemand bij wie het altijd tegenzit. Hij of zij is door het leven gebroken. Deze mensen hebben een bodemloze honger naar bevestiging en steun. Ze zijn moedeloos en ten einde raad. Ze leunen op en hangen aan hun medemens, want hun vleugels zijn gebroken.

Deze groep mensen roept in eerste instantie bij de meesten medelijden en hulpvaardigheid op. We ontpoppen ons als een geduldige en liefdevolle verpleger. Luisteren aandachtig, komen met welgemeende adviezen en praktische ondersteuning. Dit gaat goed tot we tot de ontdekking komen dat niets helpt en dat we ook niet hoeven te rekenen op een vorm van wederkerigheid. Dit zieke vogeltje voelt zich namelijk chronisch ziek en bovendien ‘mag’ je niet verwachten dat het wat aandacht en zorg voor jou heeft. Daar heeft het absoluut ‘de kracht niet voor’.

Wat doen we dan? We gaan stilletjes lijden onder hun gewicht, we raken uitgeput, we piekeren ons suf over ‘betere‘ hulp en oplossingen, we zoeken zelf een verpleger om tegenaan te ‘klagen’ of we mopperen op het zieke vogeltje (ook wel bekend onder de ‘dramadriehoek’). Dit laatste zorgt er uiteraard voor dat het vogeltje nog zieker wordt en hupsakee daar spreekt je schuldgevoel: “Wat ben je toch ongevoelig!”

Valt hier nog iets te lachen?

Jazeker. De provocatieve therapie zegt: “Doe dat meer!” Ontpop je als een verpleger ‘extra large’. Leef je helemaal uit. Neem het zieke vogeltje alles uit handen en vooral dát waar het plezier aan beleeft en wat het nog wel zelf kan. Klaagt het zieke vogeltje? Leef dan nog harder mee en dan bedoel ik oorverdovend hard. Zo hard dat het zieke vogeltje misselijk wordt van je compassie en je eindeloze hulpvaardigheid en uitroept: “Ho, ho, zo erg is het nu ook weer niet!” Op dat laatste moet je misschien een tijdje wachten, maar in die tussentijd hoop ik dat je veel plezier hebt gehad in het spelen van je rol van de verpleger op speed.

De koning-keizer en de onderdaan

Je merkt het meteen als je een type ‘koning-keizer’ ontmoet. Dit zijn mensen die voor hun gevoel ver boven het gewone gepeupel uitstijgen. Ze zijn machtig en succesvol of vinden dat ze een bijzondere behandeling verdienen. Hulp vragen, fouten toegeven of zich kwetsbaar tonen is beneden hun stand. Ze vragen dan ook nergens om, nee ze eisen het op of verwachten dat de ander ‘aanvoelt’ wat hun behoefte is. Durft een van hun ‘onderdanen’ een voorzichtige NEE ten gehore te brengen dan volgt er een directe strafmaatregel, variërend van doodzwijgen tot het contact verbreken en van openlijke vernedering tot een officiële veroordeling.

Je leest hierboven al de ongeschreven spelregels en valkuilen. Het leven met deze mensen is uitputtend en een mijnenveld. Wat te doen als dit nou je baas is. Mijn eerste gedachte is, geef ze zo weinig mogelijk munitie. Probeer een beetje ongrijpbaar te blijven en afstand te houden, als het kan. Want als ze jou eenmaal tot hun hofhouding rekenen dan begint een slavenbestaan.

Er bestaat daarnaast nog een andere ‘provocatieve’ strategie. Je raadt het misschien al: overdrijf de rol die de ander je oplegt in zo’n extreme mate dat de ander zijn rol wil veranderen. Kruip, ga onder liggen. Dit is wat je ergens op de achtergrond in je hoofd als een mantra afdraait: “Oh grote koning-keizer, ik ben het niet waardig om ook maar een punt van kritiek te maken of je ook maar iets te weigeren. Je bent alwetend en ik ben niets.” Zo, en leef hierop maar eens lekker uit. Opnieuw geldt: ook al werkt het niet meteen, ik hoop dat je er een hoop lol mee beleeft.

Een voorbeeld

Stel: je baas roept je op het matje, omdat je de notulen van de vergadering nog niet af hebt. Nu had hij ook geen deadline gegeven, maar dat vindt hij ook niet nodig. Dat hoor je gewoon aan te voelen. Na de vorige vergadering had het geen haast, maar dit keer wel. Waarom? Gewoon omdat hij dat vindt en een koning-keizer hoeft zich nooit te verantwoorden. Hoe reageer jij?

 Bied je excuses aan en nee niet met één sorry, maar met een hele lange uitgebreide sorry. Haal jezelf uitgebreid onderuit. Ga nooit in de verdediging, geef geen uitleg, maar sluit je overdreven aan op het negatieve oordeel dat je verwacht te krijgen. Dat kan ongeveer zo klinken:

 “Ja, oh god wat een flater van mij, wat een onvergeeflijke fout. Ik snap ook niet hoe dit me heeft kunnen overkomen. Nou ja, klaarblijkelijk kan ik mijn werk niet aan. Ik moet bekennen, ik heb de laatste tijd ook grote twijfels aan mezelf. Misschien kan ik beter in de plantsoenendienst of bij de vuilnis ophaalservice gaan werken. Hoewel, daar laat ik waarschijnlijk ook alles in het honderd lopen! Het spijt me zo, dat ik jouw kostbare tijd en energie in beslag neem. Het zou niet nodig moeten zijn om me hierop te wijzen. Tja, mijn intelligentie en mijn geheugen, ik stel me daar vragen bij. Is dat eigenlijk wel normaal? Werk ik niet ver boven mijn niveau? Of lijd ik misschien aan een neurologische aandoening of zit ik in een dikke burnout.  Misschien moet ik me toch echt maar eens daarop gaan bezinnen, een afspraak maken met HR, een coach of psychiater bijvoorbeeld. Ach ik ben zo’n ballast voor dit bedrijf, zo’n verspilling van tijd en middelen. Eigenlijk zou ik jullie moeten betalen om hier te mogen werken. ”

Oké, je hoopt natuurlijk dat je baas inmiddels heeft ingegrepen met de woorden: “Nou, zo erg is het nu ook weer niet!” Maar doet hij dat niet, ga gerust door, doe er nog een schepje bovenop. Want het is beter (en leuker) om jezelf met elan en vertoon van groot acteertalent onderuit te halen, dan te wachten tot je baas jou weer eens als boksbal gebruikt.

De krenkeling en de strijdmakker

Er zijn van die mensen die altijd iets te klagen hebben. Ze zijn diep verontwaardigd over het leven en grijpen elke kans aan om te vertellen wat hen allemaal is aangedaan, waarbij ze meteen even de maatschappelijke en wereldwijde misstanden opnoemen. De meeste mensen lopen het liefst meteen bij het type ‘krenkeling’ weg of ze proberen het spervuur te doven. Doe dat niet! Want hun reactie is steevast “JA, MAAR!”  Elke oplossing die jij aandraagt, zullen ze met verve van tafel vegen. Elke positieve gedachte of gebeurtenis wordt ‘omgedacht’ tot iets negatiefs. Ze hebben achter al dit verbaal geweld vooral behoefte aan erkenning en rechtvaardigheid, maar is het ooit genoeg?

Strijd niet tegen dit type, maar strijd mee! Waarom? Omdat je de strijd tegen deze negatieve kolossen verliest en zij, als je niet uitkijkt, daarbij ook nog je goede humeur doen opbranden. Bij de vorige types vergrootte je de tegenpool uit. Bij dit type word je juist hun grootste fan en moedig je hun verontwaardiging uitbundig aan. Te uitbundig!

Men zegt wel eens: “De beste verdediging is de aanval.” In dit geval ziet de ander het beslist niet aankomen dat je zo enthousiast wordt van hun verontwaardigd geklaag. Daarbij houd je het niet bij bevestigen. Nee je vuurt de ander aan tot actie. Jouw munitie bestaat uit de woorden: verschrikkelijk, ongelofelijk, misdadig en je hele uitstraling zegt: “Daar moet je wat mee doen!” Dus je moedigt de ander aan: neem ontslag, meld je ziek, bel de krant, ga de politiek in, maak er een zaak van! Zoek in alles de grens op, zodat je de kans vergroot dat de ander zegt: “Ho Ho, zo erg is het nu ook weer niet.” En wat als de ander wel jouw advies volgt? Nou prima, dan heb je onbedoeld deze persoon toch een stapje verder geholpen.

Conclusie

Het omgaan met voor jou lastige mensen wordt door bovenstaande tips misschien niet makkelijker, maar hopelijk wel leuker. Zoals in menig psychologisch tijdschrift en damesblad te lezen valt, kun je de ander niet veranderen, enkel jezelf. Probeer dus de manier waarop je naar lastige mensen kijkt, te veranderen. Als de beelden hierboven je aanspreken, gebruik ze. Uiteraard mag je ook je eigen beelden en bijnamen verzinnen. Zolang ze je maar helpen om het appèl dat de ander op jou en jullie relatie doet, wat minder serieus te nemen.

Leestip 1

Berthold Gunster, de man achter het merk en het gedachtegoed van ’Omdenken, bracht in 2018 het boekje Omdenken in communicatie uit. Ik heb het in mijn bezit en leen het regelmatig uit. Berthold besluit het boekje met de volgende wijze woorden:

Met de ander meebewegen, ja zeggen tegen de ander, lijkt misschien makkelijk, toch is het in de praktijk best lastig … Wij zijn niet gericht op de overeenkomsten, wij zijn vooral bezig met de verschillen. We willen de ander veranderen en dat geeft spanning en stress …Het is de kunst de ander te accepteren zoals hij of zij is. “Ja” te zeggen tegen de ander … Zeg het duidelijker, sterker en onvoorwaardelijker dan mensen bewust vragen, meer dan ze verwachten, meer zelfs dan ze durven dromen. Als we dat doen worden de verschillen tussen ons kleiner en de overeenkomsten groter.

leestip 2

Smaakt deze deels in provocatieve stijl geschreven blog naar meer? Lees dan eens mijn blog  De kunst van het nietsdoen. Voor iedereen die wil leren hoe niets te doen in tijden dat we weinig kunnen en mogen doen 😉

Tot besluit

Naast het plezier krijgen in de omgang met lastige mensen, gaat het op de achtergrond van dit artikel ook om ons verlangen naar verbinding. Als we niet zo hunkerden naar contact, dan zou die ander ons ook niet zo raken. Je kunt natuurlijk proberen te besluiten dat die ander er niet meer toe doet. Of je onderzoekt, door een volledig JA, of die ander je uiteindelijk toch goed doet.

Misschien is die lastige persoon niets anders dan je evenbeeld, vermomd in het tegendeel?  

Wil jij, in deze tijden waarin het nieuws over het coronavirus ons lijkt te overwoekeren, nog eens iets anders lezen? Schrijf je dan hieronder in en ik houd je met een persoonlijk bericht op de hoogte van het verschijnen van een nieuwe blog.