Tijdens de rellen in enkele steden, eind januari dit jaar, hoorde en las ik om me heen enkel afkeuring. Onze premier sprak enkel veroordelende woorden als: “Dit is crimineel en ontoelaatbaar.” Minister Grapperhaus noemde de relschoppers terroristen. Ik begrijp de emoties, de verontwaardiging over de vernietiging van winkels. Het kapot maken van dat wat niet van jou is, is verwerpelijk, maar ik heb ook de behoefte om te onderzoeken wat de oorzaak is van vandalisme en agressie in het algemeen en bij deze rellen in het bijzonder.
Iets willen begrijpen is niet hetzelfde als er begrip voor hebben
Vandalisme is menselijk
De behoefte om iets kapot te maken, komt in alle lagen van de bevolking voor. Het daadwerkelijk iets kapot maken, komt bij mannen meer voor dan bij vrouwen. Daaruit kunnen we twee dingen destilleren: vandalisme heeft te maken met de hoeveelheid agressie en de mate waarin je agressie kunt beheersen oftewel kunt remmen.
De biologie achter vandalisme
Mannen hebben het hormoon testosteron. Hoewel het met de jaren minder wordt, kunnen vooral jonge mannen beheerst worden door dit hormoon. Testosteron is onder andere verantwoordelijk voor agressie. Dit hormoon heeft een overlevingsfunctie. Zeker in vroegere tijden waren mannen verantwoordelijk voor de jacht en het verdedigen van hun familie, dorp of land en dat was in die tijd nog echt heel fysiek, zonder tussenkomst van geweren en bommen. Agressie of ook wel drift, duwt angst weg en dat is handig, want anders komt er geen ‘vlees’ op de plank ;). Agressie heeft echter ook een keerzijde: het kan zich tegen de partner, kinderen of tegen de maatschappij richten. Op dat moment noemen we het huiselijk geweld of vandalisme, afhankelijke van het doelwit.
De rol van opvoeding en geslachtsidentiteit
Een ander aspect dat voorspelt of agressie werkelijk leidt tot het uitageren daarvan, heeft te maken met opvoeding en identiteit. Bij meisjes wordt agressie doorgaans zowel op het niveau van opvoeding, in de ‘peer’ groep (vriendinnetjes) als op maatschappelijk niveau van jongs af aan afgewezen. Als je een meisje bent dan leer je al heel jong, dat je niet boos mag worden en niets kapot mag maken.
Bij jongens ligt dat anders. Ze worden in sommige opzichten zelfs gestimuleerd om meer agressie te tonen. Ze worden geacht competitief te zijn, van zich af te slaan en als ze in een woedebui iets kapot maken, dan wordt eerder een oogje dichtgeknepen: ach, zo zijn jongetjes nu eenmaal. Jongens worden daarnaast minder vaak betrokken bij het leren omgaan met emoties. Dat is in veel gezinnen nog steeds het terrein van vrouwen en jij als jongen bent niet je moeder, niet je zusje. Dat weet een jongetje al heel jong.
Een jongen huilt niet. Een jongen is sterk. Ja, maar wat moet die dan met zijn verdriet en angst? Hij vormt het om tot frustratie en boosheid.
Rolmodellen en agressie
Meisjes hebben doorgaans lieve, mooie en vriendelijke rolmodellen. Ik kan eigenlijk zelf niemand uit de media noemen die als vrouw haar agressie duidelijk laat zien. De films waar ze meisjes naar kijken zijn doorgaans pluche en roze. Ze spelen moedertje met hun poppen of leven zich uit in tekenen en kleuren.
Jongens spelen daarentegen al heel jong met soldaatjes. Ze bouwen vliegtuigjes en imiteren gevechten. Hun spel is wilder en niet op zorg, maar op kracht gericht. Ze hebben vaak superhelden, rappers en voetballers als rolmodel en we weten allemaal hoe het er op een voetbalveld aan toe kan gaan.
De knellende wereld van een hedendaags jongetje
Kinderen worden steeds meer binnen gehouden vanwege een steeds dreigendere en drukkere buitenwereld. Daarnaast hebben kinderen al heel jong de computer in handen. Ik vind het bizar hoe jong deze ook via school al geïntroduceerd wordt. Dus jongetjes met van nature meer agressie, krijgen steeds minder de gelegenheid om hun drift uit te leven op een onschuldige manier, zoals in bomen klimmen, rennen en avonturieren in de wijk. De computerspelletjes die ze spelen, hebben vaak een meer directe vorm van agressie. Daarin zijn ze de held die zich schietend en vechtend een weg baant door het leven. Afgaand op wat ik van sommige van die spelletjes weet, ik heb zelf wel eens het spel Doom gespeeld, kwam ik daar eerder agressiever dan rustiger uit.
Testosteron, rolmodel en opvoeding: een ongelukkig huwelijk
Dus stel je bent een jongetje. Je leert van vriendjes via computerspelletjes en bijvoorbeeld voetbal dat agressie stoer is. Je leert niet of te weinig hoe je jouw emoties op een constructieve of minder destructieve manier kunt uiten. Je wordt steeds minder gestimuleerd om je op een positieve manier uit te leven. Je moet op school op steeds jongere leeftijd stil zitten en dat urenlang. Je hebt op school steeds minder vaak een positief rolmodel zoals een leraar die je bewondert, want er werken steeds minder mannen in het basisonderwijs. Na school kruip je achter je beeldscherm en dan komt de puberteit en val je ten prooi aan een gekmakende hoeveelheid testosteron.
Een uitvergroting
Alles wat ik hierboven heb beschreven is een uitvergroting. Bij alles kan en mag je denken: nou zo extreem is het niet. Ik hoop dat dit voor jou en je zoon klopt. Er zijn echter jongens die wel degelijk emotioneel aan begeleiding tekort komen, enkel agressieve rolmodellen hebben en in een situatie leven die akelig, verdrietig en beangstigend is. En wat doen ze dan? Ze leven hun agressie uit op wat voorhanden is.
Een gebrek aan remming
Een andere verklaring ligt in een onvermogen in het kunnen remmen van agressie. Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder belicht in een fantastische masterclass het criminele brein. Hij legt uit dat neurologisch inzichtelijk gemaakt kan worden dat bepaalde hersengebieden bij ‘criminelen’ anders functioneren dan bij ‘gewone’ mensen. Hij spreekt van de afwezigheid van inhibitie oftewel remming van agressie. Ik plaats bij deze de link naar de uitzending, voor wie zich er meer in wil verdiepen. https://www.gids.tv/video/113868/max-masterclass
De term ‘crimineel brein’ is op meer mensen van toepassing dan enkel de herkenbare crimineel. Zo zie je dit brein ook terug bij bepaalde persoonlijkheidsstoornissen, in het bijzonder bij de narcistische en de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Mensen met deze stoornis tref je in de politiek, het bedrijfsleven en ook in je vriendenkring of familie. Ze vallen niet op door hun criminele gedrag, maar wel door hun ongeremde agressie en deze agressie hoeft niet fysiek te zijn, maar kan ook bestaan uit bewuste manipulatie, verbale agressie en leugens.
Een afwezigheid van empathie
Het je in de ander kunnen inleven, ook wel empathie genoemd, is mede verantwoordelijk voor het remmen van agressie. Wanneer je je kunt voorstellen hoeveel pijn en verdriet je met je gedrag de ander berokkent, dan zal dat ervoor zorgen dat je je inhoudt. Misschien leef je je frustraties uit in je fantasie of in je sport, maar niet op een ander.
Gezonde emotionele coping
Iemand met een gezonde emotionele coping (=omgang met emoties) is in staat om zijn emoties te herkennen en te verdragen. Hij heeft gezonde manieren om ermee om te gaan en kan een onderscheid maken tussen emoties, gedachten en realiteit.
Agressie: door het enkel te veroordelen, stop je het niet
Bij het verklaren van agressie en de rellen spelen dus meerdere factoren een rol. Agressie lijkt, zover ik weet, al zolang de mensheid bestaat een maatschappelijk probleem en zal dat waarschijnlijk ook blijven. Het verdient aandacht. Door wetenschappelijk onderzoek, neurologische en sociologische verklaringsmodellen, pedagogische adviezen en richtlijnen, psychologische ondersteuning en ook door ruimte en goede begeleiding te creëren, zodat -op dit moment vooral jongeren- op een gezonde en niet schadelijke wijze hun emoties kwijt kunnen.
Agressie is vaak een schreeuw om aandacht voor onderliggende problemen of behoeften. Laten we het gedrag afkeuren, maar sensitief blijven voor de achterliggende boodschap.
Wil je meer ontdekken over de oorzaken achter gedrag of leren hoe met je emoties om te gaan? Schrijf je dan in voor mijn blog en ik houd je met een persoonlijke e-mail op de hoogte van het verschijnen van nieuwe artikelen.
Geef een reactie