Help, ik ben een neuroot!

Ben jij een neuroot? Gefeliciteerd, dat is geweldig! Je behoort tot de grootste groep in onze samenleving en bovendien tot een sterke groep. Dankzij de kwaliteiten van jouw neuroticisme weet je uitstekend te overleven. Onze maatschappij draait op neuroten. Ze zijn de ruggengraat van onze samenleving. Zonder hen zou alles in het honderd lopen. De wegen zouden krom zijn, er zouden geen richtingaanwijzers of handleidingen bestaan en niemand zou ooit iets terug kunnen vinden.

Neurotisch zijn, is zo gek nog niet

Een vroegere docent psychologie van mij plaatste mensen op een dimensie die liep van neurotisch naar psychotisch. Hij benadrukte dat het heel gezond is om neurotisch te zijn: als je neurotisch bent, hoef je niet bang te zijn om psychotisch te worden. Een neuroot heeft een uitstekende realiteitstoetsing en een ontwikkelde afweer. Goed nieuws toch? Wat zijn naam is? Helaas dat ben ik vergeten. Als ik meer neurotisch was geweest, dan had ik daar zeker een notitie van gemaakt voor later gebruik.

Wat is neuroticisme ?

Een beetje neuroot zoekt uiteraard de definitie zelf op en vertrouwt niet op mijn beschrijving. Ik kan hem geen ongelijk geven, want deze blog is allesbehalve volledig en niet wetenschappelijk gefundeerd. Ik doe mijn best, maar het kan uiteraard beter. Voor de beginnende neuroten onder jullie, die nog vertrouwen in de medemens hebben, zal ik toch een allesbehalve volmaakte beschrijving geven. Neuroticisme wordt ook wel eens emotionaliteit genoemd en is één van de bouwstenen van de Big V (een model dat persoonlijkheid aan de hand van vijf karaktertrekken beschrijft). Neuroticisme is hierin een schaal en geen wel of niet. Het beschrijft de mate waarin mensen geneigd zijn zich zorgen te maken, te piekeren, strikte normen en waarden te hanteren en gevoelens van schaamte, angst, schuld, somberheid en onzekerheid te ervaren.

Naast neuroticisme wordt ook vaak gesproken van neurotisch gedrag. Opnieuw springen hier de neiging tot piekeren en controleren in het oog. Een alom bekende neurose is de dwangstoornis. Een stoornis die Menno Oosterhoff in zijn onlangs verschenen boek Vals alarm zeer degelijk en sympathiek beschrijft. Ook fobieën, hysterie (het jezelf verliezen in emoties, zoals bijvoorbeeld paniek), en conversie (het met lichamelijke klachten reageren op psychische spanningen), zijn bekende neuroses.

Het woord neurose is een oude psychologische term, waarmee  ‘het hebben van zwakke zenuwen’ bedoeld werd. Vroeger verwees dit woord naar allerlei verschillende psychiatrische stoornissen en was het een verzamelnaam.

Goed genoeg! Het neurotisch woud is oneindig groot en als ik nu nog langer de definities probeer te omvatten, verdwaal ik zelf. Samengevat: neuroticisme is een karaktertrek. Deze is onder te verdelen in neurotisch gedrag en de emotionele gevolgen daarvan (somberheid, angst etc.) Een neurose is een vervolmaking of, zoals je wilt, fixatie op een specifiek terrein zoals: dwang, fobieën, het lichaam of de controle over emoties (hysterie).

En nu meldt zich een van mijn eigen neuroses

Ik hoor het heel duidelijk in mijn hoofd een stem die zegt: “Nicole, je bent te onvolledig, zo’n term hysterie alleen al, daar is zoveel over te vertellen. Je kunt de lezer niet met dit soort moeilijke termen opzadelen. En wat nu als ze verkeerde conclusies trekken? Misschien heeft een van je lezers wel veel meer kennis over dit onderwerp dan jij, hoe arrogant om daar dan een blog over te schrijven!” Dus zeg ik: “GA WEG JIJ en laat me schrijven.” Zo doe ik dat met mijn neurotische Ikje 😉

Wie zijn die neuroten?

Als ik dit woord schrijf dan roept dat beelden op: mensen die elkaar voor neuroot uitmaken binnen een echtelijk conflict, achter de rug van een hardwerkende collega of foeterend achter het stuur, als een medeweggebruiker zich aan de maximum snelheid houdt. Uiteraard zijn er ook mensen die zichzelf voor ‘neuroot’ uitmaken en dat zeker niet als compliment bedoelen. Ik zie hele hordes daarvan in mijn praktijk. Sommigen maken zichzelf op dagelijkse basis uit voor ‘neuroot’. Anderen maken zich ernstig zorgen over hun neuroses en er zit elke dag wel iemand op mijn bank die me smeekt zijn neurotische gedrag en trekken te verminderen.

Doodzonde. Ze hebben immers goud in handen. Ze zijn overlevers, aanpakkers, doordouwers, controleurs, wetenschappers, grote denkers, gidsen, et cetera. Ze zijn de overwinnaars van de evolutie, het resultaat van natuurlijke selectie. Als neuroticisme niet goed zou zijn, geloof me, dan hadden jullie neuroten het niet zo massaal overleeft!

Neuroticisme moet, want een neuroot doet het goed

Hieronder zal ik een aantal neurotische vaardigheden of gedragingen uiteenzetten en de voordelen daarvan benadrukken. Als het jou te langdradig en uitgebreid wordt, dan mag je misschien voorzichtig concluderen dat je veel te weinig neurotische eigenschappen hebt.

Pieker je suf

Een van de basisvaardigheden van een neuroot is piekeren. Het is een geliefde bezigheid en zorgt ervoor dat een hij zich nooit hoeft te vervelen. In feite is een neuroot nooit alleen, want hij heeft altijd gezelschap van zijn zorgelijke, kritische, wantrouwende, perfectionistische Ikken (meer informatie hierover lees je in mijn blog: Ik en mijn Ikken). Ze leveren continu commentaar op de wereld, op zijn gedrag, op zijn gedachten en gevoelens. Dit voorkomt onder andere impulsief handelen, risicovol gedrag en het maken van fouten. Dat brengt me bij het volgende voordeel …

Denken is beter dan doen

De neuroot is dus bij uitstek een denker. Natuurlijk grijpt dit in op zijn activiteitenniveau. Als je op een dag veel denkt dan kost dat tijd en komt er minder uit je handen. Is dat erg? Helemaal niet. Het gaat immers niet om kwantiteit, maar om kwaliteit. Niet voor niets worden denkers in onze maatschappij gewaardeerd, zoals: filosofen, journalisten, politici en recensenten. Een carrière van een topsporter duurt kort terwijl Mart Smeets nog steeds zijn visie verkondigt, ondanks zijn pensioengerechtigde leeftijd.

Een beetje verstandig mens beperkt het doen. Zo kom je misschien langzamer, maar wel langer vooruit.

Schaam je!

Schaamte is een eigenschap die de mens misschien nog meer van dieren onderscheidt dan het denken. Een beetje neuroot maakt er zijn hobby van en kan beter dan ik verwoorden waar hij zich allemaal voor schaamt, en daar schaam ik me niet voor 😉 Ik zal een aantal voorbeelden noemen en vul vervolgens gerust zelf dit onvolledige lijstje aan:

• Schaamte voor je uiterlijk (dit kan elk lichaamsdeel of het totale lichaam betreffen en alles wat erin of erop zit.)
• Schaamte voor je gedrag (uiteraard is blozen erg populair, gevolgd door stotteren).
• Schaamte voor je partner, vrienden, familie.
• Schaamte voor ziekte of psychische klachten.
• Schaamte voor je achtergrond, opleiding, baan, auto, fiets, wandelstok, rolstoel.
• Schaamte voor je karakter.

Heeft schaamte voordelen? Jazeker, het maakt je nederig en dit voorkomt weer teleurstellingen en verlating. Stel je schaamt je voor je uiterlijk. Hierdoor stap je niet af op dat aantrekkelijke schepsel aan de andere kant van het café. Gelukkig maar, want hij had je waarschijnlijk meteen uitgelachen om je idiote poging, was misschien uit puur medelijden een gesprek met je aangegaan, hij had misschien zelfs een afspraakje met je gemaakt en zou heel misschien wel een relatie met je zijn aangegaan, maar uiteindelijk zou je toch vroeg of laat door hem verlaten worden. Goddank dat je dankzij je schaamte niet op hem bent afgestapt.

Door mijn schuld

Naast schaamte dien je als neuroot je ook te bekwamen in het ‘schuldig voelen’. Daar heb ik een betrekkelijk eenvoudige oefening voor. Zeg bij alles wat er op een dag fout gaat … “en dat is mijn schuld”. De grootste uitdaging is uiteraard gelegen in de onderbouwing van deze uitspraak en hierbij komt al dat gedenk en gepieker goed van pas.

Bij twijfel, twijfel

Een neuroot zonder gevoelens van twijfel is geen neuroot. Twijfel is het adagio. Je mag het de hele dag doen en bij alles. Reflecteer je wel genoeg, ben je wel kritisch genoeg, heb je geen fouten gemaakt, ben je misschien te kritisch, te assertief of niet assertief genoeg. Twijfel! Het houd je scherp en als ooit iemand je ergens op wijst, kun je altijd zeggen: “Ja, je hebt gelijk. Ik had ook al zo mijn twijfels.” Dilemma’s zijn in deze wereld van twijfel aan de orde van de dag. Eet ik vlees of vis? Ga ik sporten of uitrusten? Neem ik een risico of kies ik voor veilig? Blijven of weggaan, stoppen of doorgaan, wel niet, wel niet, wel niet?

Zoek het probleem!

Mensen die geen problemen kennen zijn gedachteloos en oppervlakkig. Als neuroot leef je het leven vanuit je tenen. Je volgt een weg met kiezels en valkuilen. Je hebt een groot talent voor het vinden en benoemen van problemen. Ziet de ander het weer eens te zonnig in, dan wijs jij hem heel voorzichtig op de nadelen en gevaren. Je bent niet voor niets een uitstekende overlever. Ze zullen jou nooit in zeven sloten tegelijk aantreffen.

Problematiseren en rampdenken voor beginners

Voortbordurend op het vorige geef ik je als beginnende neuroot nog wat tips om een uitstekende probleemzoeker te worden. Begin met de volgende reactie: “Moeilijk!” Deze geef je op elke gedachte, elk fenomeen en elk voorstel van een ander. Als de ander je dan vraagt wat daar dan moeilijk aan is, doe je het volgende: je bedenkt een ramp. Je wordt aangenomen voor een nieuwe baan. Dan denk je: ik kan dit niet. Je vriend vraagt je mee naar het theater. Jij zegt: “Ja, maar stel dat het een slechte voorstelling is?” Je leest dat de crisis afneemt en jij denkt: het is een kwestie van wachten tot de volgende.

Wees wijs en wantrouw!

Vertrouwen is iets voor kinderen en dommeriken. Jou maken ze de pies niet lauw. Jij weet als geen ander dat mensen roddelen, slijmen, manipuleren en altijd voor eigen gewin gaan. Je bent niet wijs als je een ander vertrouwt. Een van je meest geliefde bezigheden is het bedenken wat anderen over jou denken en dat is doorgaans niet positief! Dat je daardoor je terugtrekt of zelfs een einzelgänger wordt, is alleen maar een bewijs van de stelling. Zie je wel, mensen zijn niet te vertrouwen.

Verzamel bewijs

Een beetje een neuroot is een vat vol kennis. Want kennis is macht en veiligheid. Des te meer je weet, des te beter je bent voorbereid op de gevaren van het leven. Reis naar de tropen? Jij weet exact welke ziektes daar heersen en hoe je daar tegen te wapen; door gewoon thuis te blijven natuurlijk. Wat heb je eraan als een ander zegt dat het wel los zal lopen. Wat als dat niet het geval is? De wereld zit vol met naïeve optimisten die je willen verleiden tot levensgevaarlijke avonturen. Zij kunnen dan misschien praten als brugman, maar jij bent de professor op elk terrein en dit zorgt ervoor dat je altijd het laatste woord hebt.

Negeer het tegendeel

Uiteraard heb je ook goed ontwikkelde optimisten die terugslaan met wetenschappelijk onderzoek. Maar wat zegt nu een studie of artikel? Er worden jaarlijks wetenschappelijke inzichten weerlegd. Kwestie van afwachten. Dus laat je niet misleiden. Je hebt gelijk en de ander ongelijk, basta! Bovendien, elk bewijs van het tegendeel berust op toeval. Dat jij je rijbewijs haalt, terwijl je er zeker van bent dat je niet kunt autorijden, is toeval, een geluksdag. Wacht maar af, vroeg of laat zul je met een kleine aanrijding aantonen dat ze je nooit dat briefje hadden mogen geven. Zo is ook een positieve beoordeling op je werk, een liefdesverklaring van iemand die je heel leuk vindt, of één zonnige dag, toeval.

Geluk slaat net zo snel om als het weer. 

Het kan altijd beter, dus zoek de fouten

Een neuroot doet niet aan tevredenheid. Hij ziet immers, zoals ik al eerder zei, altijd problemen. Zo ook in zichzelf. Hij ziet zijn persoonlijkheid als een aaneenschakeling van bloopers en foutmeldingen. Hij werkt uiteraard hard om deze te maskeren, maar weet dat het moment van ‘door de mand vallen’ altijd nabij is. Als een ware Sherlock Holmes speurt hij zijn geest, emoties en gedrag af op fouten. Hij ziet deze uiteraard sneller dan zijn medemens. Gelukkig maar, weer een blooper voorkomen. Maar rusten kan hij niet. Goed is nooit goed genoeg. Niet voor zichzelf, dus beslist ook niet in de ogen van een ander.

Eert uw normen en waarden

De neuroot leeft volgens strenge normen en waarden. Sommigen zijn antiek en gaan al generaties mee, anderen zijn zelfbedacht. Hij is rechtlijnig. Trots op zijn principes. Een neuroot is niet bang om de lat hoog te leggen. Hij verwacht dat anderen hetzelfde doen. Doet een ander dat niet, dan daalt die in zijn achting, maar doet een ander dat wel, dan geeft dat direct een dosis spanning. Oftewel hoogtevrees.

Een aantal veel voorkomende normen en waarden (en vul gerust aan) is:

• afspraak is afspraak;
• rust roest;
• niet klagen maar dragen;
• Eerlijkheid boven alles
• Beloftes moet je nakomen
• Egoïsme is een ondeugd
• Wees niet ijdel
• Wees bescheiden
• Laat anderen voorgaan

De schoonheid van structuur

Veel neuroten zijn dol op structuur. Het geeft duidelijkheid en zekerheid. Ze willen het liefst dan ook alles tot in de finesses, zwart-op-wit en lang van tevoren weten. Zo kunnen ze zich beter voorbereiden op eventuele valkuilen, fouten en rampen. Hoe die structuur eruit ziet verschilt per neuroot, zoals mensen in persoonlijkheid verschillen. De ene houdt er een strikte, numerieke of alfabetische organisatie op na, de ander koestert zijn chaos en raakt volledig in paniek als iemand daarin een wijziging aanbrengt.

Vermijd als je te veel lijdt

Het is je misschien opgevallen dat het leven van een neuroot bol staat van de angsten en spanningen. Het is de tol die hij moet betalen voor een leven dat gekenmerkt wordt door het nastreven van zekerheid en veiligheid. Het spreekt voor zich dat al die spanningen en angsten uitputtend zijn. Daar heeft de neuroot een escape voor ontwikkeld. De vermijding. Als het hem allemaal even te veel wordt, gaat hij het gewoon uit de weg. Ja, hierin kan de neuroot ver gaan, want half werk past hem niet. Menig neuroot leeft met korte of langere periodes als een kluizenaar. Sommigen lijken ogenschijnlijk gewoon mee te doen, maar houden er een geheime binnenwereld op na, waar ze niemand in toelaten.

Niemand weet dat ik Repelsteeltje heet

Het neurotisch handboek

Wil je nog dieper in de kracht van het neuroticisme duiken en een beetje neuroot wil dat natuurlijk graag, dan kan ik het Neurotisch handboek van Jeffrey Wijnberg van harte aanbevelen. Een overzichtelijk boek dat je een handje helpt bij het verbeteren van je neurotische vaardigheden en karaktertrekken. Daarnaast is er het prachtige boek, wat ik hierboven al noemde, van Menno Oosterhoff Vals Alarm. Hierin belicht hij als psychiater en patiënt zeer uitgebreid de dwangneurose. Neuroticisme komt dus echt in alle kringen voor 😉

Zo bekeken is neuroticisme zo gek nog niet.

Wil je als neuroot niets meer missen? Schrijf je dan in voor mijn blog. Je krijgt vanzelf een melding in je postvak. Hoef je weer wat minder te controleren 😉