Geraakt in aanraking

Durf jij aan te raken? In een maatschappij waarin individualisme, de vrees voor klachtenprocedures en agressie, maar ook zoiets als mobiele telefoons hoogtij vieren, wordt het aanraken een schaars goed. Veel mensen kruipen weg in een digitale wereld en verliezen het contact met zichzelf en met een fysieke ander. Ze maken geen oogcontact, glimlachen niet naar een vreemde, maken geen praatje en durven een ander niet aan te raken. Het zou verkeerd begrepen kunnen worden. Deze blog gaat over de angst voor, de noodzaak van en het onvermogen tot aanraking.

Wat bedoel ik met aanraking?

Ik maak een onderscheid tussen fysieke aanraking en geestelijke aanraking. Beiden zijn manieren om tot verbinding te komen. Bij de verbinding met een ander voel je de energie stromen. Het kan je fysiek een warm, geborgen of energiek gevoel geven en het kan geestelijk inspirerend, versterkend, koesterend of troostend zijn. Ik spreek over aanraking en niet aanraken omdat dit laatste gaat over het letterlijk doen, terwijl aanraking verder en dieper gaat dan dat. In het woord zitten ook termen als verbinding en wederkerigheid verborgen.

In verbinding drijven we de eenzaamheid uit ons hart, onze botten en onze geest

Angst voor aanraking

We vinden het aanraken van iemand en het aangeraakt worden vaak een beetje gênant. Het geven van een knuffel vinden we maar ‘raar’, overdreven klef gedoe. Een compliment ervaren we als ongemakkelijk en zullen dat snel terzijde schuiven.  Ik beschrijf hieronder mogelijke verklaringen.

Een culturele erfenis

De Nederlandse cultuur is geen knuffelcultuur. Hebben we dit te danken aan Calvijn? Aan het protestantisme, dat ingetogenheid en soberheid predikt? Onze normen en waarden die we generatie op generatie doorgeven komen voor een deel voort uit ons geloof, zelfs als we dat niet meer bewust aanhangen. Daarnaast speelt echter ook wetenschap een steeds grotere rol in ons denken en krijgen ook andere culturen en religies meer invloed op ons leven en onze overtuigingen. Misschien dat daardoor onze houding ten opzichte van aanraking op een positieve manier wat aan het verschuiven is.

Of ligt de angst voor aanraking aan het feit dat we in een klein land leven en daarom wat meer op onszelf zijn en de ander ‘in zijn waarde’ laten? We hebben de naam tolerant te zijn. Of beter gezegd we hadden die en wat is tolerantie eigenlijk? Is dat gedogen? Is dat niet vooral verwaarlozen en negeren? Is het niet vaak: ik heb wel een oordeel, maar slik het in; ik kijk de andere kant op? Gedogen is niet verbinden. Het is ieder op zijn eigen eiland zonder bruggen. We hebben geen interesse, tonen ons niet betrokken, maar zeggen ook niet: “Nee, ga weg!”

De invloed van de media

In de media kan ik nog maar zelden tolerantie bespeuren. Vroeger was het ongehoord om je racistisch of kwetsend uit te laten. Dat was gemeengoed en had niets met de vrijheid van meningsuiting te maken. Tegenwoordig zie ik een overvloed aan mensen die soms ondoordacht hun mening spugen, ongeacht wie ze daarmee raken. Journalisten die zich uitspreken over de echtheid van herinneringen (over Griet Op de Beeck in DWDD bijvoorbeeld), en daarmee voorbij gaan aan de moed van iemand als Griet om zich op televisie kwetsbaar te tonen en daarmee zich te verbinden met al die mensen die thuis, met hun geheimen diep weggestopt, op de bank zitten. Journalisten die spreken van megalomanie als een psychiater (Menno Oosterhoff) een boek durft te schrijven over zijn eigen dwangstoornis (Vals Alarm) waarmee hij tegen alle mensen die aan dwang lijden zegt: “Jij bent niet anders, jij bent mij!”

Dit verbale geweld creëert afstand en onveiligheid. Als je kwetsbaarheid toont, kun je afgewezen worden. Terwijl juist het tonen van die kwetsbaarheid tot verbale aanraking leidt. Je wordt als kijker geroerd. Je voelt ineens je eigen emoties en contact met de wereld via een ander die ergens symbool voor durft te staan. Er is echter ook goed nieuws. Hoe individualistisch en geremd we soms ook lijken te zijn, als er hulp nodig is of een ramp gebeurt, dan vinden mensen elkaar en zijn we ineens in staat om gezamenlijk ergens de schouders onder te zetten of samen te rouwen.

De media geeft naar mijn idee vaak het verkeerde voorbeeld. Het belicht te eenzijdig de dingen die niet goed gaan, de onvrede en ontevredenheid, het geweld en de onverdraagzaamheid. Ik mis de programma’s waarin een persoon naar de ander luistert en vragen stelt. Trage televisie met aandacht, respect en diepgang gemaakt. Tegenwoordig moet er snel gescoord worden. Emoties, stellingen, meningen scoren en de winnaar van de discussie scoort het meest. Maar ten koste van wat? Van de verbinding en het contact.

Vormen van aanraking

Verbale aanraking

Tolerantie zou naar mijn idee moeten betekenen: open staan voor een ander. Oordeelloos en ontvankelijk zijn. Als we de ander zo benaderen, creëren we veiligheid en ruimte voor het tonen van kwetsbaarheid. Als we eerlijk en kwetsbaar durven te zijn dan raken we elkaar verbaal aan doordat we vanuit ons hart spreken. Dat kan alleen als we er zeker van zijn dat de ander ons niet zal uitlachen, onze woorden zal betwisten of ze tegen ons zal gebruiken.

Ga eens voor jezelf na, wanneer je door wat een ander tegen je zei, geroerd werd? Wat maakte dat je dit zo raakte? Ik heb het uiteraard over positieve beroering. Ga ook eens na wanneer jij jezelf kwetsbaar toonde en sprak vanuit je hart. Direct, zonder omwegen, schijnbewegingen of afweer. Hoe voelde dat? Hoe reageerde de ander daarop?

Er zijn van die beroemde toespraken die je altijd bijblijven. Deze sprekers vertelden iets vanuit hun hart. Ik denk daarbij opnieuw aan Griet Op de Beeck in De Wereld Draait Door. Mijn gedachten gaan ook uit naar Obama en mijn geschiedenisleraar van de middelbare school. Ze zijn allen voor mij voorbeelden van hartensprekers. Als ze spreken hang ik aan hun lippen en wordt niet alleen mijn intellect, maar ook mijn hart geraakt. Ze weten iets op te roepen waardoor je voelt dat je onderdeel bent van een groter geheel.

Non-verbale aanraking

Naast de verbale aanraking is er ook non-verbale aanraking mogelijk zonder dat er sprake is van direct lichamelijk contact. Ik doel hierbij op het effect van bijvoorbeeld een glimlach en oogcontact. We worden geroerd als we ervaren dat de ander ons werkelijk ziet. Hoe we dit weten? We zijn uitstekende lezers van non-verbale signalen en uit onderzoek blijkt zelfs dat we daar meer waarde aan hechten dan aan wat er letterlijk gezegd wordt. Dus als iemand zegt dat hij trots op je is, terwijl zijn blik afdwaalt, dan geloven we dat niet en worden we niet geraakt. Terwijl, als de ander zich naar ons toebuigt als we praten, humt en knikt en met ons mee resoneert in onze emoties dan voelen we ons op en top gezien en verbonden.

Praatjes vullen geen gaatjes 😉

Lichamelijke aanraking

Ik spreek van ’tot onze kern rakende’ lichamelijke aanraking, als het gebeurt met inachtneming van iemands grenzen en met volledige aandacht voor de handeling en voor de ander. Een gedachteloze klop op de schouder heeft weinig effect op onze emoties en energie. Worden we echter met aandacht aangeraakt dan heeft dat een ontspannend effect, het vergoot onze weerbaarheid en vermindert onze angst. Het draagt zelfs bij tot verlichting van pijn en een snellere genezing. Niet voor niets wordt gesproken van knuffelhormonen oftewel oxytocine. Aanraking versterkt bovendien ons bewustzijn van onszelf. Tot slot stimuleren we met aanraking de verbinding met een ander en vergroten we het altruïsme van die ander.

Het Harlow experiment

Harlow deed in 1958 een test in de VS met resus aapjes. De pasgeboren aapjes werden 12 uur na de geboorte van hun moeder gescheiden. Ze kwamen in een kooi met twee kunst-apen. Eentje was van zachte stof, de andere van een hard materiaal. Beide kunstmoeders konden de aapjes wel voeden. Toch gaven alle aapjes de voorkeur aan de zachte moeders. Zelfs als het voedsel werd verwijderd.

Een tekort aan lichamelijke aanraking

Velen van ons worden te weinig aangeraakt. Als we als baby en kind veel geknuffeld werden dan mogen we van geluk spreken. Niet iedereen heeft dat van huis uit meegekregen. Ouders tonen ook vaak weinig genegenheid naar elkaar waar de kinderen bij zijn. Terwijl dit ook een vorm is van leren aanraken voor het kind.

Gelukkig zijn we op dat vlak wat minder preuts geworden en raken mensen elkaar in het openbaar meer aan. Onder bepaalde groepen jongeren zie ik een knuffelcultuur waarbij ook jongens elkaar zoenen en omarmen. Ik vind dat prachtig om te zien. Ook de media draagt bij aan onze opvoeding rondom aanraking. Zodra we iemand waar we ons mee identificeren iets zien doen, zijn we immers geneigd het na te doen. Uiteraard bedoel ik geen porno. Dat heeft niets met aanraking te maken en alles met lust. Is het je ooit opgevallen hoe weinig mensen daarin elkaar echt aanraken?

De behoefte aan aanraking zit in ons wezen verankerd en toch is het niet vanzelfsprekend. Onze behoefte aan aanraking moet daar eerst voor aangeraakt worden. Men zegt wel eens: “Je kunt niet missen wat je nooit gehad hebt.” We weten soms niet dat we aanraking missen tot het moment dat we liefdevol aangeraakt worden en we voelen hoe we tot in onze tenen ontspannen.

Ik heb de indruk dat een veeltal aan lichamelijke ‘spanningsklachten’ terug te leiden zijn tot een gemis aan aandachtsvolle aanraking. Zo wordt in de haptotherapie ouders geleerd hun baby te masseren bij slaapproblemen. In de integrale massage wordt bewuste aanraking vanuit verschillende massagestromingen toegepast om pijnklachten te verlichten, ontspanning en energie te bevorderen en ook, net als in de haptotherapie, om beter in contact te komen met jezelf.

Huidhonger

Ik houd van dat woord. Het is een woord uit de lichaamsgerichte therapie en betekent een hunkering naar aanraking oftewel een hongeren van de huid (en de mens achter die huid) naar aanraking door een ander (en door de huid van die ander).

Ga eens voor jezelf na of jij wel voldoende en op de juiste manier aangeraakt wordt? Onderzoek welke aanrakingen voor jou betekenis hadden, wat werd er bij je geraakt? Ervaar jij misschien klachten die te maken hebben met een tekort aan aanraking? Durf jij jezelf aan te raken? Hoe en door wie word je het liefst aangeraakt?

Enkele lichaamsgerichte oefeningen:

Laten we eens beginnen bij onszelf. Voor velen is het jezelf met aandacht aanraken niet gewoon.

• Aanraken voor beginners: pak je hand zachtjes vast met de andere en streel jezelf over je hand. Onderzoek eens hoe dat voelt. Voel je jouw eigen liefdevolle aanraking? Voel je de warmte en zachtheid van je huid? Je kunt dit uitbreiden door bijvoorbeeld jezelf met lekkere lotion in te smeren. Doe dit eens met aandacht voor elk plekje en niet zoals gewoonlijk even snel en gedachteloos na het douchen met enkel als motivatie dat het goed is tegen het uitdrogen van je huid. Besteed daarbij ook eens aandacht aan je voeten. Het is helemaal niet zo vanzelfsprekend dat ze je altijd maar dragen. Geef ze eens een massage of voetenbad.
• Liefde voor jezelf: geef jezelf een positieve boodschap door middel van aanraken, bijvoorbeeld door jezelf te omarmen. Leg je handen kruislings op je schouders, armen en bovenrug. Je kunt jezelf aaien, stevig beetpakken of een kneepje geven. Precies zoals je dat bij een ander zou doen. Ook nu geldt, doe dat met aandacht en liefde. Deze oefening kun je toepassen om jezelf bijvoorbeeld te bevestiging of te troosten.
• Verbinden met jezelf. Doe eens het volgende: leg je hand op je buik, net iets onder je navel. Voel de warmte van je hand op je buik en andersom. Voel hoe je ademhaling op en neer gaat en als je wilt kun je proberen naar dat kommetje van je hand op je buik toe te ademen. Deze oefening is prettig als je moeite hebt met inslapen of als omgevingsprikkels je even te veel worden.

-Bij al deze oefeningen is rust en aandacht geboden. Dus neem er de tijd voor.-

En dan nu de ander …

Sommigen zijn beter in het aanraken van een ander dan van zichzelf, omdat ze makkelijker voor een ander liefde voelen, of omdat ze de behoefte van een ander beter aanvoelen dan hun eigen behoefte. Er zijn ook mensen die eerst moeten leren wat liefdevolle aanraking is, voordat ze het bij een ander kunnen toepassen.

Wil jij gaan starten met het bewust aanraken van een ander? Dan is het een goede manier om te beginnen met te vragen of je de ander een knuffel mag geven. Geloof me, als jij dat in je hart zo voelt, zal dat in de meeste (maar niet alle gevallen) wederzijds zijn. Let wel dat je verliefdheid of lust niet verwart met huidhonger. Er zijn dan andere energieën gaande die voorbij deze blog gaan. Wil je het jezelf makkelijk maken? Omring je dan met mensen die van zichzelf al makkelijk knuffelen en aanraken. Het is immers besmettelijk en voordat je het weet word ook jij losser en makkelijk in aanraken.

Ben je al een knuffelaar, dan vraag ik je dit eens bewuster te doen. Maak je hoofd leeg en maak eens echt contact met de ander. Of je nu kort of lang knuffelt, het gaat om de intentie en de gerichte aandacht. Let er ook eens op wat het met jou doet? Voel je de energie van jezelf en de ander heen en weer bewegen?

Aanraken en symbiose

Als je een ander aanraakt die op dat moment in dezelfde gemoedstoestand of energie verkeert dan jij, dan kan een vervloeien plaatsvinden. Schrik daar niet van. Het is het gevoel van, zoals ze dat soms in doktersromannetjes noemen: versmelten. Je hebt in dat moment het gevoel dat de grens tussen jou en de ander vervaagt. Dit stamt nog uit onze kindertijd. Ons vermogen tot symbiose wordt even aangewakkerd en dat is helemaal niet erg en best fijn. Zolang je ook maar prettig op je eigen benen kunt staan en er niet afhankelijk van wordt.

– Vanaf de geboorte tot een jaar of vier heeft een kind een symbiotische relatie met zijn moeder. Dit is een logische overgang van de moederbuik naar de buitenwereld. Ook in liefdesrelaties en vriendschap hebben we geheel of gedeeltelijk een symbiotische relatie. Belangrijk is denk ik dat we hierin leren vrij en steeds vrijer te bewegen; tussen symbiose, separeren en onafhankelijk welzijn”: Marion Peeman –

Objectconstantie

Dit is een moeilijke term voor: het weten dat de ander er voor je is en van je houdt, ook al is die niet in je nabijheid. Ik introduceer dit begrip, omdat het ook bij aanraking belangrijk is dat we als het ware de handdruk of de aanraking kunnen blijven voelen als de ander weg is. Kun je dat? Dan kun je ook uit je lichaamsgeheugen putten, wanneer je behoefte hebt aan aanraking. Oh, weer zo’n term. Niet alleen je hoofd, maar ook je lichaam heeft een geheugen. Soms reageert je lichaam zelfs al voordat je verstandelijk iets hebt waargenomen of overdacht. Hoe dit fysiologisch en neurologisch werkt moet je mij niet vragen. Ik weet alleen dat lichamen zo werken.

Haast doet zelden goed

Haast en een tekort aan aandacht doen noch de aanraking noch de beleving van die aanraking goed.  Haast vind je terug in een te volle agenda en in alles waardoor je jouw aandacht over te veel prikkels moet verdelen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de introductie van de social media de concentratiecurve van jongeren aanzienlijk heeft verkort. Bovendien lijkt social media ons unieke menselijke vermogen tot empathie te verslechteren. Onze mobiele telefoon verstrooit onze aandacht. Het goede nieuws: jongeren blijken na een week afkicken van social media hun empathie en aandacht weer te kunnen herstellen.

Bij een blog over aanraking kan ik niet om de #metoo campagne heen. Erkenning voor slachtoffers van misbruik is belangrijk. Het brengt echter ook wantrouwen en angst voor aanraking met zich mee. Is aanraken gevaarlijk? Het zou het niet moeten zijn. Aanraken is immers noodzakelijk voor aanraking en verbinding. Er is echter een goede regel: heb respect voor en vraag naar de grenzen van een ander en kijk uit voor mensen die zich niet in jou kunnen verplaatsen.

Of zoals Griet Op de Beeck schreef in haar boek Het beste dat we hebben: “Als iemand zich niet in een ander kan verplaatsen, dan kent hij geen grenzen.”

Lichaamsgerichte therapie

Besef jij door het lezen van dit artikel dat je aanraken of het aangeraakt worden moeilijk vindt, spannings- of pijnklachten hebt, of weinig contact met jezelf en je gevoelens ervaart? Dan zou je massage of lichaamsgerichte vormen van therapie kunnen overwegen. Wanneer ik de indruk heb dat gesprekstherapie alleen niet voldoende is of in combinatie met lichaamsgerichte therapie tot meer resultaat kan leiden, dan verwijs ik door naar een paar collega’s met wie ik goede ervaringen heb. Vandaar dat ik deze blog afsluit met een link naar hun website. Zo kun je zelf onderzoeken of het aansluit bij jouw behoefte.

Integrale massage: Cliff Molewijk is veel meer dan een masseur. Hij voelt aan waar je behoefte aan hebt en waar er dieper (voorbij de knopen) een blokkade zit. Hij is gespecialiseerd in hooggevoeligheid (zie mijn blog over HSP). Op zijn website staat een helder overzicht van zijn specialisaties en met welke klachten je bij hem terecht kunt. http://www.integralemassagehelder.nl/

Lichaamsgerichte psychotherapie: Marjon Peeman is o.a. biodynamisch therapeut. Ze biedt naast lichaamsgerichte therapie ook allerlei cursussen aan voor o.a. jonge moeders over moederschap en cursussen mindfulness en lijf. Je vindt nog veel meer informatie op haar site: http://marjonpeeman.strikingly.com/

Psychosomatische fysiotherapie en meer: Deike Otte is  psychosomatisch fysiotherapeute en werkzaam bij Medifit en Fysioplus. Ze verzorgt daar zowel individuele als groepsbehandelingen en allerlei klachtspecifieke programma’s. http://www.medifitoss.nl/lichaam-en-geest/ en http://www.pleinzwanenberg.nl/zorgaanbod/fysiotherapie

Ben jij geraakt door deze blog en zou je geestelijk wel wat meer geraakt willen worden? Schrijf je dan in voor mijn blog. Je krijgt dan elke keer als een nieuwe blog verschijnt een persoonlijke e-mail van mij waarin ik het onderwerp extra toelicht.