Gepest verleden

Misschien is een blog over pesten een open deur. Is er niet al genoeg over geschreven? Daarbij, iedereen wordt toch wel eens gepest? Dat hoort toch gewoon bij het leven, daar word je hard van!

Zomaar wat uitspraken die op zijn zachtst gezegd mij nogal kunnen ergeren. Wil je me echt boos maken, dan gebruik je voor pesten het woord plagen. Dat is net zoiets als beweren dat slaan hetzelfde is als aaien. Ongeveer zes op de tien volwassen cliënten in mijn praktijk zijn in hun verleden gepest en dat ‘verpest’ nog dagelijks hun heden. Ik vind het de hoogste tijd om daar eens bij stil te staan.

Wat is pesten?

Pesten begint bij beleving. Als iemand zich gepest voelt, dan is die persoon gepest. Pesters hebben nog wel eens de neiging om hun gedrag te bagatelliseren: “Ik heb hem hooguit een beetje geplaagd” of te ontkennen: “Ich habe es nicht gewuβt”.

Er zijn verschillende vormen van pesten:

• Verbaal pesten, zoals: uitschelden, belachelijk maken, imiteren of uitlachen, chanteren, dreigen en intimideren.
• Fysiek pesten, zoals: slaan, duwen, knijpen, schoppen, laten struikelen, spugen.
• Materieel pesten: spullen van de ander kapot maken, verstoppen of afpakken.
• Relationeel pesten. Hierbij kun je denken aan buitensluiten, roddelen en geruchten verspreiden.
• Online pesten. Dit is een relatief nieuwe vorm waarbij social media wordt gebruikt. Daarmee is de reikwijdte veel groter en blijft het ‘publiek’ niet beperkt tot een klas, een vereniging, een gezin of een afdeling/team.

Waarom wordt een kind gepest?

Een kind dat gepest wordt, geeft zichzelf de schuld. Het denkt dom, raar of lelijk te zijn. Het denkt dat het iets verkeerd doet. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die gepest worden internaliseren, wat betekent dat ze de reden bij zichzelf zoeken. Nu blijkt dat kinderen met weinig zelfvertrouwen vaker worden gepest. Hoewel ik me daarbij afvraag: wat was er eerder? Het gepest worden of het geringe zelfvertrouwen?

Onderstaand rijtje vond ik op internet en dekt, mijn inziens, hetgeen waarmee bepaalde kinderen gepest worden redelijk, hoewel ik denk dat dit niet hetzelfde is als het waarom: 1. Fysieke verschijning, 2. Kleding, 3. Klasse of financiële status, 4. Persoonlijke hygiëne, 5. Sociaal gedrag, 6. Taalgebruik, 7. Religie, 8. Lichamelijke/psychische beperkingen. 9. Seksuele geaardheid en 10. Intelligentie.

Wat doet gepest worden met een klein mens?

Stel je eens voor dat je dag in dag uit in angst leeft en je volkomen machteloos voelt. Denk je eens in dat niemand het voor je opneemt en dat niemand ziet hoe ellendig jij je voelt. Denk je eens in dat je elke dag wordt uitgescholden, genegeerd of mishandeld. Dat anderen je het gevoel geven dat je niets waard bent. Als je je dat allemaal kunt indenken, dan kun je je misschien al een beeld vormen van wat dat met een mens doet.

Wanneer er sprake is van stelselmatig gepest worden, dan mag je gerust spreken van een trauma. Of dit tot een posttraumatische stoornis leidt die bijvoorbeeld gepaard gaat met nachtmerries, vermijdingsgedrag en veranderingen in de persoonlijkheid (prikkelbaar of juist heel stil worden), hangt mede af van de steun die een kind thuis, op school en van eventuele vriendjes en vriendinnetjes krijgt. Het gezien en gesteund worden door anderen is bij elke traumatische ervaring van levensbelang.

De gepeste raakt echter in veel gevallen in een isolement. Onder invloed van een toenemend negatief zelfbeeld, angst (die zich kan ontwikkelen in sociale angst of faalangst), depressieve gevoelens en zelfs zelfmoordgedachten, trekt hij zich steeds verder terug uit het contact. Anderzijds wordt een kind dat al weinig warmte en steun van zijn ouders krijgt en dus thuis al in een soort van (emotioneel) isolement leeft vaker het doelwit van pesters. Een kind dat gepest wordt, ervaart dus altijd een vorm van emotionele en sociale problemen.

Daarnaast kan een kind dat gepest wordt, onder invloed van de chronische stress en angst waarin het leeft, allerlei psychosomatische klachten ontwikkelen waaronder: slaapproblemen, buikpijn, hoofdpijn, misselijkheid, trillen, spierpijn, ademhalingsproblemen, vermoeidheid, bedplassen (een terugval hierin) en motorische problemen (vallen, onhandigheid). Daarnaast kan sprake zijn van het ontwikkelen van een overactief afweersysteem, dat op latere leeftijd kan leiden tot een langzame genezing van ziekte en auto-immuunziektes.

Tot slot zie je vaak ook problemen in het cognitieve functioneren. Het kind piekert veel en kan zich slechter concentreren of is vergeetachtig. Mogelijk gaan zelfs onder invloed hiervan de studieresultaten omlaag of zijn ze lager dan het kind in potentie in zich heeft.

Wat doet gepest worden met een groot mens?

In de Britse National Child Development Study, de eerste studie die onderzoek deed naar de lange termijn effecten van pesten, kwam naar voren dat iemand die gepest wordt, daar over veertig jaar nog steeds gevolgen van ondervindt. In dit onderzoek werden kinderen die soms of regelmatig gepest werden tot hun vijftigste gevolgd. Hun conclusie, de inmiddels volwassen kinderen hadden naast een negatief zelfbeeld meer depressies, angsten, minder relaties, verslechterde cognitieve functies en een lagere levenskwaliteit. Toen ik dit las, moest ik er echt even van zuchten en niet van opluchting. Jij ook?

En de pester dan?

Ik voelde enige weerstand om me deze vraag te stellen, want ja, ik ben ook gepest. Toch voelde ik ook de behoefte om meer te weten te komen over de pesters. Ik heb altijd willen weten waarom zij dat deden.

Waarom pest een pester?

Er zijn meerdere redenen om te pesten. Zo kan pesten status verhogend zijn; hoewel pesters doorgaans niet aardig gevonden worden, hebben klasgenoten wel een soort van ontzag voor ze en ervaren pesters een vorm van macht. Ook kan een pester het leuk of spannend vinden om een ander te pesten, vooral als hij zich weinig in de gevoelens van een ander kan inleven (gebrekkige empathie) waardoor hij zich niet schuldig voelt. Pesten kan voortkomen uit jaloezie of uit een negatief zelfbeeld. In dit laatste geval reageert het kind zijn eigen onzekerheid af door de ander te kleineren. Pesten kan ook reactief zijn. Een pester mist vaak sociale of emotionele vaardigheden, hij kan zijn emoties slecht beheersen, is impulsief, hij voelt zich snel aangevallen en reageert daar agressief op. Sommige kinderen gaan pesten omdat ze zelf gepest zijn. Door zelf te pesten reageren ze hun eigen negatieve emoties van het gepest zijn af op anderen.

Wat doet pesten met een mens?

Sommige pesters kunnen zich later schuldig gaan voelen over hun gedrag. Een deel van de pesters zal zich hier echter weinig schuldig over voelen, simpelweg omdat met niet het vermogen hebben tot empathie. Een pestend kind kan op de lange termijn meer structurele sociale problemen ontwikkelen, aangezien het geleerd heeft dat het zijn doelen kan bereiken zonder te onderhandelen of rekening te houden met de gevoelens van een ander. Echter kan dit ook een kwaliteit zijn om juist hoge functies te bereiken, denk maar aan sommige politici, waaronder Donald Trump. 😉

Pesters lopen echter een grotere kans om op latere leeftijd in vechtpartijen te geraken, een narcistische of antisociale persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen, met justitie in aanraking te komen, een verslaving te ontwikkelen of zelfmoord te plegen.

Hebben pesters en hun slachtoffers iets met elkaar gemeen?

Ja dat hebben ze, namelijk de gezinssituatie. Problemen thuis en een gebrek aan warmte of aandacht binnen het gezin van de pester kan aanleiding zijn om te pesten. Buitenshuis vraagt de pester op deze negatieve manier om aandacht of uit zijn eigen negatieve emoties op een ander. Daarnaast zijn er gezinnen die agressie tolereren. Een kind leert dan niet om op een respectvolle manier met anderen om te gaan, herkent pesten niet of ziet de ernst er niet van in.

Een gepest kind komt dikwijls ook uit een gezin waarin weinig liefdevolle aandacht is. Het wordt niet gezien; ouders merken niet op dat het niet goed gaat met het kind. Of het wordt ook thuis al gekleineerd waardoor het weinig eigenwaarde heeft en niet leert voor zichzelf op te komen. Als je van huis uit al meekrijgt dat je er niet toe doet, hoe moet je je dan verweren tegen een pester?

Stopt het ooit?

Nee helaas niet. Pesten beperkt zich niet tot school. Ook op de werkvloer en zelfs in het verzorgingstehuis wordt gepest. Ik las ergens dat meer dan een miljoen mensen aangeeft op hun werk gepest te worden en na een slapeloze nacht met buikpijn naar hun werk te gaan. Waarom? Mijn persoonlijke indruk is dat sommige pesters, pesters blijven.

Kijktip: Geert-Jan Will deed aan de universiteit van Leiden onderzoek naar mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan of het in standhouden van acceptatie en afwijzing door leeftijdgenoten.

De praktijk

In mijn  praktijk valt het me op, dat volwassenen die ooit gepest zijn het nog vaak lastig vinden om in een groep te functioneren of meer in het algemeen om in deze maatschappij te functioneren. Ze voelen zich vaak een buitenbeentje, hebben het idee dat ze anders zijn of zelfs dat ze hier in dit leven niet thuishoren. Een diep gevoel van minderwaardigheid en gebrek aan zelfliefde leidt vaak tot allerlei klachten, waarbij vooral een onderstroom van depressiviteit opvalt, terwijl ze uiterlijk dit soms weten te maskeren achter een aangepast en geslaagd voorkomen.

De sporen van gepest zijn, zijn niet zichtbaar aan de buitenkant, maar woekeren welig aan de binnenkant.

Van verleden naar toekomst

En hoe nu verder met een gepest verleden? Ik kies er voor om in deze blog niet in te gaan op behandelmogelijkheden. Wel wil ik opmerken dat het opdoen van positieve ervaring met mensen en groepen helend zijn. Of dat nu een steunende partner is, een fijne vereniging waarin iemand zichzelf kan zijn, of een groep fijne collega’s. Nieuwe ervaringen leiden namelijk tot nieuwe lessen en uiteindelijk tot een verandering van iemands beeld van zichzelf en anderen.

Wanneer je ziet dat iemand gepest wordt, kijk dan niet weg. Wees die ander die een helende ervaring biedt, want misschien is de invloed van de groep die (passief) meedoet, niet ingrijpt of wegkijkt nog wel veel groter op het zelfgevoel van de gepeste dan het gedrag van een enkele pester?

Wil je op de hoogte worden gehouden van het verschijnen van een nieuwe blog? Schrijf je dan in en je krijgt per e-mail een persoonlijk berichtje van mij rondom het nieuwe onderwerp.