Fouten maken kun je leren

Met deze titel zou ik beslist niet hoog scoren in de Bruna boeken top 10. Want fouten maken, dat kan toch iedereen! Misschien zit jij wel te wachten op informatie over hoe je foutloos door het leven kunt gaan? Helaas, hierin ga ik falen. In deze blog ga ik je hopelijk wèl leren hoe vrolijk en vrij fouten te maken! Want fouten maken heeft zin en wat heb je te verliezen? Het kost je hooguit tijd en energie. Trek dit af van de tijdwinst die je met de adviezen uit dit artikel zult boeken en je kunt niet anders dan besluiten, dat het geen ‘foute’ beslissing is om verder te lezen.

Fouten maken, dat kan toch iedereen?

Fout! Er zijn er zelfs weinigen die hierin bedreven zijn. De meerderheid is goed in het zich vergissen, in vergeten, in ongelukjes, onhandigheid en gewoonweg niet weten. De meeste mensen zijn niets anders dan mens en ja, dan gaat er wel eens wat mis, maar is dat een fout?

Bovendien proberen de meeste mensen het maken van fouten ten koste van bijna alles te voorkomen. Waarom? Omdat het zo’n rotgevoel geeft als je een fout maakt: schaamrood op je wangen, het gevoel door de grond te zakken of je voor je hoofd te willen slaan. Kortom, wij mensen hebben een hekel aan en zijn veel tijd kwijt met het voorkomen van fouten.

Fouten maken en het ego

Er is een kant in ons die een hele afdeling in ons brein bezet houdt en het ingericht heeft als regiekamer. Van daaruit probeert die, hoe kan het ook anders, de regie te houden over jou. Ik spreek hier over de criticus. Deze heeft in opdracht van jouw ego de taak gekregen alle bloopers, flaters, vergissingen en uitglijders te voorkomen. Waarom? Omdat jouw ego doodsbang is voor het negatieve oordeel van anderen. Het ego meet zijn waarde af aan alles wat in de buitenwereld te bereiken valt. Waarbij de meest bekende voorbeelden wel het huis, de goede baan en de auto zijn; ego hebbedingetjes.

Ons ego ontstond volgens sommige denkers op het moment dat we ons als kind bewust werden van onszelf en de ander. Anderen geloven dat we instinctief als kind wisten dat we voor overleving afhankelijk waren van onze ouders en de ‘mensen’ (als kudde) en dat we ons daarom gingen afstemmen op de verwachtingen en gewoonten van onze omgeving. Het voorkomen van het maken van fouten, was misschien ooit een noodzaak om niet uit de kudde uitgestoten te worden. Ik kan met beide verklaringen leven. Het gaat mij erom te verklaren hoe het idee van fouten maken ontstond.

Het woord ‘fout’ en de opvoeding

De meeste ouders zijn erg bedreven in hun kind bij te brengen wat goed en fout is. Waarbij velen de nadruk meer lijken te leggen op wat FOUT is. Ook ons onderwijssysteem is op fouten gericht. Heb je ooit een proefwerk terug gekregen waarop alles met rood omcirkeld was wat goed was? Kinderboeken en -films spelen hier verder op in. Je hebt maar al te vaak een verdeling in de ‘goeden’ en de ‘fouten’. Spelenderwijs leert het kind de wereld in zwart-wit te zien. In goed of fout en velen blijken ook als volwassene nog steeds kleurenblind te zijn, althans op sommige gebieden.

Laten we als opvoeders/onderwijzers hier eens bij stil staan. Waarom leggen we de nadruk op het voorkomen van fouten? Bouwen we op deze manier niet juist aan een maatschappij waarin oordelen, vooroordelen en buitensluiting hoogtij vieren?

De gevolgen van een foutencultuur

We groeien dus op met het idee dat de waarde van onszelf voor een heel groot deel afhangt van onze prestaties. Wat deze prestaties zijn, mogen we niet zelf bepalen. Ze worden ons aan de hand van normen en waarden, culturele en politieke voorschriften opgelegd door anderen.

Bijvoorbeeld: vroeger was een ‘goed’ kind iemand die meehielp op het land, al vroeg financieel een bijdrage leverde aan de gezinskas en eerbied had voor zijn ouders. Tegenwoordig is een ‘goed’ kind iemand die de hoogst mogelijke studie haalt, uitblinkt in allerlei hobby’s, populair is onder zijn ‘peers’ en zijn ouders ‘beste’ vriend is. Ik zet het wat zwart-wit neer, om mijn punt te maken dat wat goed of fout is bepaald wordt door ‘anderen’, niet door het kind.

Met het leren van wat goed en fout is, leren we onbewust ook te oordelen over onszelf en anderen. Pubers hoor je regelmatig spreken over ‘foute’ muziek of ‘foute’ kleding. Blijkbaar kun je dus zelfs fouten maken in je smaak. Volwassen hebben echter ook bewust of onbewust een heel arsenaal aan oordelen. Afhankelijk van je culturele en maatschappelijke achtergrond valt er een onderscheid te maken tussen: ‘foute’ wijken, ‘fout’ volk, ‘fout’ accent, ‘foute’ vakanties, ‘foute’ restaurants, ‘foute’ baantjes en natuurlijk nog steeds ‘foute’ kleren, auto’s, FOUTE smaak! De linkse intellectuelen veroordelen de rechtse middenstanders die weer de arbeiders veroordelen, die weer de steuntrekkers veroordelen, die weer de allochtonen veroordelen die weer de vluchtelingen veroordelen.

Of je iets fout doet hangt af van wie er kijkt

Niemand weet dus eigenlijk of hij het nu wel of niet fout doet in de ogen van de ander en we hebben amper geleerd om ons eigen oordeel daarin te ontwikkelen.

Een handleiding bij het leren maken van fouten

Het is voor ons lezers te laat om als kind op te mogen groeien in een foutvrije maatschappij. Die revolutie moet nog starten (ik denk zo ongeveer na het verschijnen van deze blog ;)). We kunnen echter onszelf als volwassenen een beetje heropvoeden en wie weet, misschien daarmee iets bijdragen aan de volgende generatie?

Hoe vaak luidt ons oordeel: “fout”, terwijl het enkel om iets gaat dat ‘anders’ is?

I Ontwikkel een eigen visie op wat fout is

Ik vraag je alles wat je over goed en fout geleerd hebt op grond van je opvoeding, onderwijs en religie terzijde te leggen en je dan opnieuw en vanuit je hart af te vragen wat nu eigenlijk fout is. Ik zeg met nadruk fout, omdat we, vermoed ik, over wat goed is, het veel sneller eens zullen worden; bovendien gaat deze blog over het leren maken van fouten. Durf je dat wat je geleerd hebt even los te laten? Dan ga ik door naar stap twee.

II Verwondering in plaats van veroordeling

Stel je eens voor dat je jouw oordeel over wat je ziet, hoort en doet eens uitstelt. Tel maar even tot tien of voor mijn part tot honderd. Vervolgens probeer je jezelf een vraag over het voorgaande te stellen, een open vraag wel te verstaan. Stel: je vindt het spannend om op een nieuwe baan te solliciteren. Je kunt dat zien als iets lafhartigs, een fout in je karakter; of jezelf daar vriendelijk over verwonderen en onderzoeken waar dat mee te maken heeft. Zo wordt een fout een les en blijf je vriendjes met jezelf.

III Fouten maken omgedacht

In mijn blogreeks omdenken voor … (kijk even in mijn blogarchief voor de andere twee blogs), benader ik het omdenken vanuit verschillende kanten. Kun je een fout omdenken? Ja! Door bijvoorbeeld een fout als een les te zien, zoals in het voorgaande, of als een uitdaging of zelfs als je kracht.

 Want wie fouten durft te maken, durft te leven!

 IV Fouten maken als onderdeel van groei

En dat brengt me bij het volgende: wie geen fouten durft te maken, kan niet groeien. Stel je zou na je eerste stapjes en eerste val hebben besloten dat dit enorm stom is en dat dit nooit meer mag gebeuren. Zou je dan ooit opnieuw stapjes hebben gezet en dus hebben leren lopen?

VI Fouten maken als onderdeel van innovatie en creativiteit

Hoe vaak komt een belanghebbende ontdekking niet voort uit een fout? Je hebt het recept niet goed gelezen, van iets te veel of te weinig erin gegooid, maar potverdorie, dit smaakt eigenlijk veel beter! Zowel in het maken van fouten, als in het oplossen van fouten kan iets nieuws ontstaan. Ik durf zelfs te beweren dat alle kunstvormen hier gebruik van maken. Vrij experimenteren heet dat. Opnieuw een manier trouwens om fouten om te denken. Als je jezelf geen grenzen, geen oordelen, geen ‘moeten’ oplegt, dan kan jouw creativiteit floreren.

Als je ervan uitgaat dat alles goed is wat er ontstaat, dan kan er zoveel méér ontstaan

VII Fouten maken als vorm van verbinden en eigenwaarde

Stel ik ben in mijn blog een aspect van fouten maken vergeten te benoemen. Terwijl jij dit leest, bedenk je ineens: ik weet er nog één! Dat geeft je waarschijnlijke een goed gevoel. Het doet iets met jouw eigenwaarde (Ik ben slimmer dan de psycholoog ;)). Tegelijkertijd kan ons dit verbinden, we laten onze gedachten over hetzelfde gaan, we voelen ons even onderdeel van iets groters en misschien schrijf je hieronder wel een reactie met jouw ingeving en hebben we hierover contact. Op relationeel niveau is het belangrijk te onderkennen dat elkaar helpen een sterk bindmiddel is. Als we alles wisten en alles konden, zouden we immers niemand meer nodig hebben. Dus een fout is geen fout, enkel een vorm van verbinden.

Doordat we feilbare wezens zijn, kunnen we elkaar aanvullen

Maak fouten!

Heb jij inmiddels het fouten maken geheel uit je gedragsrepertoire geschrapt? Jammer! Kom je nog wel eens buiten 😉 ? Mag ik je uitdagen om bovenstaande adviezen eens uit te proberen?

Oefening:

Maak een lijstje van dingen die je ziet als FOUTEN in je eigen gedrag. Orden dit van een beetje erg naar heel erg en schrijf erbij welke rampen of drama’s je verwacht als je deze fout zou maken of welke normen en waarden er aan ten grondslag liggen. Goed, nu komt het spannende deel: “Maak de fouten!” Begin met de minst erge en bouw dat op. Onderzoek telkens of dat wat je vreest werkelijk gebeurt en ook of je dat oordeel over jezelf kunt veranderen door bovenstaande adviezen ter harte te nemen.
En nog een belangrijk advies tot besluit. Blijf ademen zodat je hart blijft kloppen en je zult zien, elke fout is te overleven!

Vind je het leuk om zo nu en dan een blog te lezen over de psychologie van elke dag afgewisseld met thema’s die wat dieper gaan? Houd je van ernst met af en toe een speels randje en een wat prikkelende toon? Durf je vanaf nu elke fout in jezelf te bezien met verwondering en vriendelijkheid. Abonneer je dan door onderstaand formulier in te vullen en je krijgt persoonlijk bericht als er een nieuwe blog online staat.