De kunst van kwetsbaarheid

Kwetsbaarheid is slechts een emotie

“Kwetsbaarheid vormt de kern, het hart, het middelpunt van elke betekenisvolle menselijke ervaring.” Brené Brown in De kracht van kwetsbaarheid

Wie wil er zich nou kwetsbaar voelen, laat staan die kwetsbaarheid tonen? Ik hoor regelmatig cliënten zeggen dat ze met alle macht proberen het huilen te voorkomen. Als ik vraag waarom, antwoorden ze: “Als ik huil dan weet de ander dat ik kwetsbaar ben en dan maken ze daar misschien misbruik van, of vinden ze me stom.” Als dit waar is, waarom zou je er dan voor kiezen om je kwetsbaarheid te tonen? Daar wordt toch niemand beter van? Jawel! Ik zal je in deze blog proberen te vertellen wat de kracht van kwetsbaarheid is en hoe andere concepten als schaamte, verbondenheid en eigenwaarde daarmee samenhangen.

In het oordeel schuilt het onvermogen van de ander, niet een tekortkoming in jou

Kwetsbaarheid en schaamte

In onze opvoeding en dan bedoel ik ook de beïnvloeding door de maatschappij, wordt ons geleerd waar we aan behoren te voldoen, welke normen er gelden. Hoewel we misschien denken behoorlijk geëmancipeerd te zijn, gelden hierin nog behoorlijke seksuele stereotyperingen: mannen behoren sterk, dominant, daadkrachtig en succesvol te zijn. Vrouwen behoren lief, zorgzaam en bescheiden te zijn. Voldoen we niet aan deze normen dan ervaren we schaamte. We hebben het idee niet te voldoen en proberen dit te verbergen, omdat we vrezen hierin door de ‘ander’ afgewezen te worden en uiteindelijk de verbondenheid met de ander te verliezen. Schaamte is de vijand van het accepteren van onze kwetsbaarheid. Een pijn die we met alle macht willen voorkomen. Het activeert vrijwel automatisch onze overlevingsstrategieën.

Strategieën om kwetsbaarheid in contact te voorkomen

Hoewel we het gevoel van kwetsbaarheid niet helemaal kunnen voorkomen kunnen we het wel proberen door middel van het volgende:

Ontploffen: hierbij overdek je jouw kwetsbaarheid met woede. Je valt de ander in reactie op iets wat je kwetsbaarheid raakte aan. Uiteraard kun je dat ook preventief doen, dus anticiperend op een mogelijke (ingebeelde) dreigende kwetsing.

Terugtrekken: door niet deel te nemen aan het leven, je uit contact terug te trekken en te zwijgen, voorkom je ook het tonen van je kwetsbaarheid. Iedereen kent misschien wel het beeld van de mokkende tiener die op elke opmerking reageert met: “Boeien of ik weet het niet.” Je wordt ongrijpbaar voor je omgeving en deze geeft vroeg of laat de ‘strijd’ op. Is het je wel eens opgevallen dat mensen soms liever het contact verbreken dan toe te geven dat ze een fout maakten?

Behagen: uiteraard kun je ook proberen heel hard je best te doen in het leven. Je bedient iedereen in zijn haar wensen en verwachtingen. Zegt nooit nee en streeft in alles perfectie na.

Eigenlijk hebben alle bovenstaande strategieën een groot nadeel (los van de bakken met energie die de uitvoer kost, de ruzies of scheidingen die het teweeg brengt en de machteloosheid of kwetsing die de ‘ander’ mogelijk ervaart). Het verstoort onze verbinding met de ander. In de eerste twee voorbeelden ga ik ervan uit dat je dat snapt. Ze zijn de strategieën waar ook iemand met bindingsangst gebruik van maakt. De laatste is echter misschien minder logisch. Als je jouw beste best doet voor de ander dan verbind je jezelf toch? Nee, in dit geval is er sprake van een schijnverbinding, zoals we die ook zagen bij de persoon met verlatingsangst in de blog Liefdesangst. In het behagen van de ander geef je jouw ‘echtheid’ op. Daarmee ben je dus voor de ander niet te kennen en kan er dus geen sprake zijn van echte verbinding. Je bent zeg maar een soort Barbiepop. Niet echt, wel perfect.

Strategieën om je kwetsbaarheid niet te voelen

Zelf-verdoving: er zijn oneindig veel manier om dit toe te passen. De meest voor de hand liggende manier is het gebruik van verslavende middelen. Naast de voor de hand liggende drugs, horen hier ook alcohol, sigaretten, sporten en eten bij. We spreken niet voor niets van emotioneel eten. Snoepen heeft een sussende en zelf-verdovende functie. Een minder bekende vorm van zelf-verdoving is het: DRUK DRUK DRUK zijn. Als je ervoor zorgt dat je dagen boordevol zitten, schiet je voelen en denken er als eerste bij in. Handig voor wie niets wil voelen.

Als je geleefd wordt door het leven, hoef  je zelf niet te leven

Wapenen: je kunt natuurlijk ook proberen de ander in de kwetsbare positie te manoeuvreren. Men zegt niet voor niets, de beste verdediging is de aanval. Je kunt dit doen door middel van geroddel, door je te vermaken over andermans fouten, of de ander daarop te wijzen, door je verontwaardigend op te stellen bij feedback of jezelf wijs te maken dat de ander het verdient om op zijn plek gezet te worden. Kortom, door je boven de ander te plaatsen.

Uitverkoop: je kunt natuurlijk ook het tegenovergestelde doen van je wapenen, namelijk emotionele uitverkoop houden. We zien dit nog wel eens op televisie of in de media. Mensen leggen hun hele hebben en houden in de schijnwerpers. Dit is wonderwel een effectieve manier tegen het voelen van echte kwetsbaarheid. Ik noem het schijnkwetsbaarheid. Door een hoeveelheid pijnlijke, emotioneel beladen informatie om je heen te strooien houd je prikkelende vragen buiten de deur. Teveel narigheid schrikt mensen af. Ze weten niet hoe ze moeten reageren (en voelen daarbij in feite hun onmacht, schamen zich hierover en ai, daar komt hun eigen kwetsbaarheid om de hoek kijken)

Machteloosheid: tot slot de misschien wel treurigste strategie van alle vier: geef je geluk op. In ons gevoel van geluk zijn we misschien wel het meest kwetsbaar. Iedereen kent wel dat duiveltje dat bij een geluksgevoel roept: “Vertrouw er niet op, dit is te mooi om waar te zijn. Er zal beslist weer wat misgaan. Dat meent die ander niet echt. Hij verlaat je toch. Het zal wel een vergissing zijn etc.” We denken dat door ons geluksgevoel niet toe te laten, we de pijn van teleurstelling of verlies voor kunnen zijn. Onzin! Niemand kan verstoppertje spelen met zijn kwetsbaarheid. Het resultaat is hooguit dat je een leven leidt zonder geluk, zonder risico’s, zonder dromen en misschien wel zonder echte liefde.

Hoe omarm je jouw kwetsbaarheid?

Stel dat we onze kwetsbaarheid omarmen. Wat levert ons dat dan op? Hierop kan ik kort en bondig antwoorden: verbinding met onszelf en verbinding met de ander. Mooi hè! Als we kwetsbaar durven te zijn, dan kunnen we groeien, dan is er ruimte voor creativiteit, voor geluk en liefde. Alleen is het toelaten van je kwetsbaarheid zoiets als tegen de stroom inzwemmen. Het komt niet van nature, aangezien we zo vertrouwd zijn geraakt met het onderdrukken en vermijden van kwetsbaarheid. Wie in harmonie met zijn kwetsbaarheid wil leven, moet patronen doorbreken en dat is hard werken, vallen en weer opstaan (over kwetsbaarheid gesproken). Misschien dat onderstaande adviezen je hierbij kunnen helpen

Vergroot je schaamtebestendigheid

• Toon moed en zoek contact. Deel je gevoelens met een ander. Dat hoeft niet perse degene te zijn bij wie je schaamte of kwetsbaarheid hebt ervaren. Je kunt eerst eens proefballonnetjes oplaten bij mensen van wie je weet dat ze om je geven. Mogelijk ontdek je dat anderen jouw ‘fout’ herkennen, je gevoel snappen en je gewoon blijven accepteren en waarderen om wie je bent.
• Praat tegen jezelf zoals je praat tegen een dierbare ander die een zelfde probleem heeft of een eventuele zelfde blunder heeft begaan. Problemen en blunders zijn menselijk. Het maakt je niet minder waardevol.

-Als we een fout maken of ons kwetsbaar voelen praten we vaak op een toon tegen onszelf die we nooit tegen een ander die we liefhebben en respecteren zouden gebruiken. Wij mensen kunnen ongelofelijk hard en afwijzend naar onszelf zijn. Besef dan ook dat het oordeel van de ander in de regel minder hard is dan je innerlijke oordeel. –

• Zie onder ogen wat er is gebeurd. Stop je gevoel niet weg, want dan blijft het meestal eindeloos knagen en kun je loslaten wel vergeten. Door te bedenken hoe je wilt dat het verhaal afloopt komt er beweging en een mogelijke oplossing of afsluiting.

De kunst van kwetsbaarheid

• Maak van je kwetsbaarheid je kracht.
• Kies voor echtheid, laat je angst voor wat anderen van je vinden los.
• Vergroot de liefde voor jezelf, laat je perfectionisme los.
• Ontwikkel meer veerkracht: laat zelf-verdoving en machteloosheid los.
• Vergroot je vermogen tot dankbaarheid en geluk: richt je niet op wat je niet hebt en vertrouw op wat goed gaat, in plaats van je te richten op wat fout zou kunnen gaan.

… en zeg tegen jezelf: “Ja, ik ben kwetsbaar en daar schaam ik me niet voor!”

Om deze blog mee af te sluiten een mooi nummer van Nina Simone die in dit lied bezingt dat de waarde van wie je bent niet ligt in wat je hebt, of kunt, maar in het feit dat je leeft.

De kracht in je kwetsbaarheid vind je door middel van zelfkennis. Wil je op de hoogte worden gehouden van nieuwe blogs die daarin misschien iets kunnen bijdragen? Vul dan onderstaand formulier in.