De kracht van een spons

Ben jij een spons? Geen zorgen, het is geen nieuwe persoonlijkheidsstoornis, maar een door mij gebruikte metafoor voor iemand met bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Ik heb hem ooit voor mezelf bedacht. Onlangs zeiden een vriend en vriendin van mij onafhankelijk van elkaar: “Ik ben een spons!” Ook cliënten herkennen zich in dit beeld en ik gebruik het dan ook wel eens als koosnaampje. Wil jij weten of je een spons bent? Hoe je het beste voor jezelf kunt zorgen en wat de kwaliteiten en valkuilen zijn? Lees dan verder.

Het begin van deze blog schreef ik aan de rand van een zwembad in Tafraoute (Marokko). Een toepasselijke plek voor een artikel over sponzen. Ik schrijf als ik er de tijd voor vind en soms dus in delen. Ik laat de tijd mijn woorden wegen. Toen onlangs twee mensen met me spraken over het fenomeen een ‘spons te zijn’, wist ik: het wordt tijd om dit onderwerp verder uit te diepen en te plaatsen.

Inspiratie en tijd is niet altijd te sturen. Het doet me denken aan het inmaken van groente en fruit. Doet iemand dat nog? Als kind, althans zo herinner ik het mij, stonden de zomervakanties in het teken hiervan. Boontjes doppen, bessen plukken en ritsen. Inmaakpotten reinigen en dan met nieuwe vulling de wekpot in (zo’n grote ijzeren ketel voor wie het niet kent). Onze kelder stond vol met inmaakpotten. Misschien is het fenomeen ‘spons’ wel net zo iets. Het vermogen je aan iets te vullen en het vast te houden voor in ‘krappe’ tijden.

Wat is een spons?

Mijn definitie en dus niet die van het woordenboek: een spons is iemand die:

1. schoonheid ziet in kleine dingen,
2. met weinig gelukkig kan zijn,
3. waarde hecht aan kleine gebaren; zoals een glimlach van een ander,
4. zich niet laat leiden door verwachtingen, maar door wensen.
5. in het hier en nu leeft,
6. waardeert wat hij heeft,
7. oog heeft voor het goede in een ander,
8. zich vasthoud aan wat goed is,
9. geniet als een ander plezier heeft,
10. geluk ervaart aan het geluk van een ander,
11. makkelijk geeft en vergeeft,
12. makkelijk lacht.

In de psychologie worden aan een diagnose eisen gesteld. Bijvoorbeeld dat je aan minimaal 7 kenmerken moet voldoen gedurende een periode van 5 jaar. Ik ben niet zo streng. Als jij je hierin herkent, dan vertrouw ik op je zelfkennis.

Aha, kenmerk 13: een groot vertrouwen in de goedheid van de medemens

Tot zover de meest in het oog springende kenmerken van een spons. Let wel, er ligt geen wetenschappelijke onderbouwing aan ten grondslag. Ze zijn puur gebaseerd op mijn waarneming en analyse.

Mag jij je als spons gelukkig prijzen?

Natuurlijk mag dat. Je hebt de sleutel tot geluk immers altijd bij je. Er is dus weinig voor nodig om je gelukkig te voelen en voor een ander, om je gelukkig te maken. Daarbij versta je de kunst om anderen in je geluk te laten delen en geef je makkelijk alles wat je hebt aan een ander, zonder iets terug te verlangen.

Een spons heeft een kleine voetafdruk, maar laat een groot spoor achter.

Genoeg is nooit genoeg

Zoals Johan Cruijf ooit zei: “Elk voordeel heb zijn nadeel.” Want het zijn van een ‘spons’ heeft helaas ook een keerzijde. Laat ik voor een beter begrip daarvan eerst eens de tegenpool van een spons beschrijven: het persoonlijkheidstype: ‘badkuip’. Voor een badkuip is het zelden genoeg en als die vol zit beklaagt hij zich over het afkoelen van het water, de bruine randjes in het bad of een lekkende kraan.

Heeft het voordelen om een badkuip te zijn? Ja, en die bevinden zich in hetzelfde spectrum als de nadelen van een groot ‘sponsvermogen’. Een badkuip neemt ruimte in. Hij laat zich gelden en stelt eisen en grenzen aan een ander. Hij laat zich immers moeilijk verplaatsen en valt niet te negeren. Loop je tegen een badkuip aan dan doet dat pijn. Dus de ander is al snel geneigd zich aan de wensen van een badkuip aan te passen. “Goed jij staat hier, ik loop er wel omheen.” Wil je een beetje plezier aan een badkuip beleven dan dien je hem goed te onderhouden. Een badkuip vraagt dus aandacht. Natuurlijk krijg je er met wat geluk een warm bad voor terug. Maar zoals ik al eerder schreef, het water van een badkuip koelt snel af en opnieuw dien je er dan weer in te investeren. Sommige badkuipen zijn zelfs zo groot dat het spreekwoord ‘emmertjes water naar de zee dragen’ op zijn plaats is. Er is dan eerder sprake van een bodemloze put. Hiermee raak ik het thema narcisme aan, een onderwerp waar ik in een volgende blog bij stil zal staan.

Een spons is makkelijk uit te knijpen

De valkuilen of zoals je wilt nadelen van een spons op een rijtje:

• Een spons zoals je misschien al opmerkte, neemt met weinig genoegen. Hieraan kleeft het gevaar dat hij te weinig voor zichzelf opkomt of vraagt. Hij neemt te weinig ruimte in en wordt hierdoor nog wel eens over het hoofd gezien.
• Het nadeel van ‘waarderen wat er is’, zit in het negeren of niet goed doorvoelen van wat je mist. Je past je makkelijk aan een omgeving of ander aan en kunt daarmee verdwalen of je eigen weg uit het oog verliezen. Dit is niet alleen energierovend, maar gaat ten koste van je eigen ontwikkeling en op de lange termijn, je eigen geluk.
• Als je steeds geeft en vergeeft dreig je onder de voet gelopen te worden door badkuipen en die zijn in onze wereld goed vertegenwoordigd. In het ergste geval geef je jezelf helemaal weg …
• Een spons is met al zijn generositeit en vertrouwen makkelijk uit te knijpen oftewel te gebruiken. Hij is niet berekenend en overziet niet wat de gevolgen van zijn geven zijn. Het overkomt een spons nog wel eens dat een ander met zijn veren gaat pronken. Want wat je geeft zonder tegenprestatie te vragen of regels te stellen ben je kwijt. Je hebt nergens opgetekend dat het je eigendom was omdat het in leen en vertrouwen gegeven werd.
• Een spons heeft weinig waarde. Dit klopt voor de letterlijke spons. De aanschaf kost weinig en je gooit hem daardoor makkelijk weg. Maar misschien gaat dit ook wel voor de figuurlijke spons op? Zoals een koning een Koninklijke behandeling afdwingt, zo mag een zwerver blij zijn met een aalmoes. Voor veel mensen heeft dat wat ze makkelijk hebben gekregen weinig waarde. Ik hoor onder sponzen nog wel eens de verzuchting: “Ik geef zoveel, maar mensen zien het niet, waarderen het niet en het lijkt nooit genoeg.” Tja, het is niet eerlijk, maar ik geloof dat het vaak zo werkt: des te meer stampij je maakt over iets dat je geeft, des te meer het gezien en gewaardeerd wordt. Oftewel: een ja na een nee maakt meer indruk, dan een JA!
• Een spons vraagt weinig zorg. De letterlijke spons wordt gebruikt voor huishoudklusjes, juist om andere dingen weer te laten stralen. De figuurlijke spons vergaat het vaak net zo. Iedereen weet ze te vinden als ze hulp nodig hebben en ze staan vaak als eerste klaar om te helpen. Maar de ‘spons’ wordt zelden gezien als iemand die zelf wat zorg of hulp nodig zou kunnen hebben. Dat zuig je maar lekker zelf op 😉

Dweilen met de kraan open

Tips voor ‘sponzen’ bij het onderhoud van zichzelf:

Als jij een echte spons bent, dan heb je aan het lijstje van nadelen waarschijnlijk al genoeg informatie ontfutselt om aan de slag te gaan met een betere zorg voor jezelf. Ik gun je echter geen druppel maar een stromende kraan. Vandaar dat ik het gemakkelijk voor je wil maken en je gewoon de tips helder en duidelijk geef. Zo kun jij je zuigkracht even sparen en mag je gewoon even in een bad water dobberen.

1. Vraag zorg en geeft allereerst jezelf zorg. Wat je dan nog overhoudt mag je weggeven.
2. Omring je met mensen die net als jij oog hebben voor detail en kleine gebaren weten te waarderen.
3. Kijk uit voor badkuipen, ze zijn gevaarlijk voor eens spons. Je kunt er in verzuipen en ze kunnen je (teveel) gebruiken.
4. Ken jezelf als ‘spons’ je unieke waarde toe. Je bent een groot cadeau voor jezelf en voor anderen, want je hebt de sleutel tot geluk op zak. Gebruik hem en laat je niet afleiden door mensen die een poetsbeurt nodig hebben (Ai. Ik verlies me hier een beetje teveel in metaforen, maar ik vond de zin zo leuk klinken).
5. Neem ruimte in! Je mag dan wel een ‘spons’ zijn en dus een beetje meegeven, maar de grootte bepaal jezelf en besef, je hebt een wapen. Op een natte spons kan iemand makkelijk uitglijden. Ja, dit kenmerk had ik nog niet genoemd. Sponzen hebben iets ondoordringbaars, ondanks hun zachte buitenkant. Voor een ander kunnen ze een doolhof zijn. Gebruik dit. Laat een ander gerust een beetje werken om je te leren kennen, want: wie moeite moet doen waardeert meer wat die krijgt (dit begint een nieuwe spreuk te worden).
6. Helaas kun je ook voor jezelf een doolhof zijn. Richt je minder op de buitenwereld oftewel de ander en zijn behoeften. Ga op zoek naar wat jou raakt, wat jou drijft en wat jij nodig hebt.

Lieve spons,

Zoek een kraan

neem niet altijd genoegen met een druppel

Houdt wat waardevol is voor jezelf

Bewaar het voor krappe tijden

en geeft enkel aan diegene die weet

Dat een spons misschien klein

maar onbetaalbaar is

Vind je het fijn om meer kennis op te zuigen? Vul dan onderstaand formulier in en ik houd je op de hoogte van het verschijnen van een nieuwe blog.