Ben jij mijn mama?

Onlangs vroeg een cliënte mij: “Hoe word ik een goede moeder voor mezelf?” We onderzochten deze mooie vraag samen en van daaruit werd deze blog geboren. Hij gaat onder meer over innerlijke liefdeloosheid, de zoektocht naar een moederfiguur en de uiteindelijke ontdekking dat je kunt leren een liefdevolle ‘moeder’ voor jezelf te zijn.

Zoals Erwin Eend in het boekje Ben jij mijn mama? zoekt naar zijn moeder, zo zoeken kinderen die nooit een liefdevolle of stabiel betrokken of veilige ouder hebben gehad, naar een persoon die hen alsnog veilige en onvoorwaardelijke liefde kan geven en dat kan een heel leven in beslag nemen.

Daarnaast zie ik soms innerlijke liefdeloosheid bij mensen die bijvoorbeeld perfectionistisch zijn, een sterke innerlijke criticus of een negatief zelfbeeld hebben. Het blijkt vaak makkelijker om een goede ouder of vriend te zijn voor een ander, dan goed voor jezelf te zijn.

Hechten in onveiligheid

De theorie over hechting is afkomstig van de psychiater John Bowlby en de psychologe Mary Ainsworth. Volgens Bowlby heeft een kind een oerbehoefte aan veiligheid en zekerheid. Hechting is het intieme fysieke en emotionele contact tussen ouder en kind. Wanneer een ouder echter daaraan niet of niet stabiel kan voldoen ontstaat er zoiets als een verstoring in de hechting oftewel hechtingsstoornis.

De gevolgen hiervan zijn zowel terug te zien in de relatie die deze kinderen in hun latere leven met anderen aangaan als in de relatie die ze met zichzelf hebben die gekenmerkt wordt door liefdeloosheid.

Ik wil wel maar ik geloof er niet in

Ten opzichte van de relatie met anderen zien we zowel bindingsangst “Ik begin er niet aan, zo kan ik ook niet verlaten worden” als verlatingsangst “Ik kan niet zonder die ander en zal er alles aan doen om niet verlaten te worden” optreden. In mijn blog Liefdesangst lees je hier meer over.

Beide groepen verlangen diep naar die veilige verbinding, maar durven er niet op te vertrouwen dat die werkelijk voor hen is weggelegd. Ze zijn zo kwetsbaar voor afwijzing, dat ze op hun tenen lopen of hard wegrennen.

Ten opzichte van zichzelf koesteren ze de overtuiging dat niemand werkelijk van ze kan (blijven) houden om wie ze in wezen zijn. Ze kunnen bovendien ook niet van zichzelf houden, omdat ze op een dieper niveau ervan overtuigd zijn dat ze geen waarde hebben en beter niet geboren hadden kunnen worden. Iets wat sommige kinderen soms letterlijk van hun ouders te horen hebben gekregen.

Een onveilige hechting leidt als het ware tot een levenslange ‘honger’ in combinatie met een angst voor eten

Andere oorzaken van innerlijke liefdeloosheid

Naast een hechtingsstoornis kunnen er anderen verklaringen zijn voor jouw onvermogen om jezelf lief te hebben of liefdevol te behandelen. Elke verklaring is terug te vinden in een ingrijpende levensgebeurtenis. Daarbij kun je denken aan gepest of buiten gesloten zijn of het hebben van een kritische, weinig bevestigende of straffende omgeving. Het zijn niet altijd de ouders die de bron zijn van later leed. Ook leeftijdgenoten, docenten, trainers, broers, zussen en vrienden kunnen een groot litteken achterlaten op iemands zelfbeeld. Dit litteken is in feite zichtbaar in de wijze waarop iemand zichzelf behandelt.

Waarom moet ik een goede ouder voor mezelf zijn?

In de schematherapie spreken we van een veeleisende/straffende en schuldinducerende oudermodus wanneer je jezelf streng, kritisch en hard toespreekt. De tegenpool daarvan wordt de gezonde volwassenemodus genoemd en is een bron van wijsheid, vertrouwen en bevestiging. Indien je meer over de verschillende modi en schema’s uit de schematherapie wilt lezen, is dit een handzame website: schematherapie.

In voice dialogue zie je aan de ene kant de innerlijke criticus (die je altijd op je kop geeft) en als tegenpool daarvan de kant van de zelfcompassie (die onder andere begripvol, accepterend en steunend is).

Ons zelfbeeld ontstaat zodra we als kind een onderscheid kunnen maken tussen zelf/ik en de ander. Vanaf dat moment beginnen we, met behulp van wat we van anderen te horen krijgen of wat ons voorgespiegeld wordt, een beeld te vormen van onszelf. Dit zijn niet altijd letterlijke boodschappen, het is een mengeling tussen wat de ander zegt en hoe wij dat als het ware verstaan.

Deze boodschappen worden gaandeweg dieperliggende overtuigingen, zoals: ik doe er niet toe (in de schematherapie worden dit schema’s genoemd) en gedachten. Een gedachte kan dus een boodschap zijn aan jezelf. Zoals anderen, toen je nog een kind was, je vertelden wie je was, vertel jij je innerlijke kind nog steeds wie je (nu) bent. Je zegt bijvoorbeeld tegen jezelf: “Wat ontzettend dom van je dat je je telefoon bent vergeten”. Zo beïnvloed je elke dag opnieuw jouw zelfbeeld door de innerlijke boodschappen die je jezelf geeft. Wanneer je probeert een goede ouder voor jezelf te zijn, verander je daarmee je innerlijke boodschap en dat heeft een grote positieve invloed op meerdere aspecten van jouw psychisch welzijn.

Ben jij mijn mama?

Het concept van een goede moeder voor jezelf zijn is een metafoor. In feite gaat het om innerlijke processen tussen kanten in jezelf. De ‘moeder’ is een archetype. Dus ook als man kun je leren een goede ‘moeder’ voor jezelf te zijn.

Vraag jezelf eens af of jij voor jezelf een goede moeder bent? Neem eens afstand van je gedachten, wat in feite niets anders is dan een monoloog tegen jezelf. Wat hoor je dan dat je tegen jezelf zegt? Zou je willen dat er zo tegen jouw dierbaren gesproken zou worden? Ja? Dan ben je een goede ‘moeder’ voor jezelf. Nee? Wat valt je op? Lees eventueel als hulp hierbij mijn blog De criticus ontmaskerd.

Tips en trucs

• Herken jouw innerlijke stem. Is deze liefdeloos, kritisch of afwijzend?
• Indien die kritisch is, probeer dan op een liefdevollere manier tegen jezelf te praten. Hierbij kan het behulpzaam zijn om je voor te stellen wat je in zo’n situatie tegen een vriend(in) of tegen je werkelijke kind zou zeggen.
• Je kunt dit het best oefenen door het op te schrijven. Allereerst noteer je wat jouw automatische gedachten (of innerlijk commentaar) was op een situatie en vervolgens herschrijf je dit. Een manier die direct effect heeft is: geef jezelf een koosnaam en zet die voor elke zin die je tegen jezelf zegt.
• Enkele vaak voorkomende zinnen die wijzen op een strenge kritische ouder zijn: Je moet/hoort/ mag niet. Daarnaast kun je gemene woorden gebruiken zoals: stommerik/ raar/dom/looser.
• Je kunt jezelf ook klein maken in jouw innerlijk gesprek of in het gesprek met een ander. Bijvoorbeeld door het gebruik van verkleinwoorden: “Ik kreeg een complimentje, ik had een klein succesje, ik heb een nieuw baantje, enzovoorts”. Tot slot kun je jezelf en de kracht van wat jij vindt of voelt ook ondermijnen, door bijvoorbeeld het volgende te zeggen: ”Ik kan eigenlijk niet op die datum. Ik vind dat op zich niet fijn. Ik denk dat ik dat misschien wel kan”.
• Verbind jezelf liefdevol met je innerlijke kind. Hoe? Bijvoorbeeld door je voor te stellen dat je jezelf van binnen omarmt of troost. Lastig? Probeer dan eens een knuffel of een zacht kussen in je armen te nemen en stel je voor dat jij dit als kind bent. Te zweverig? Je kunt ook een of meerdere foto’s van jezelf als kind in huis neerzetten en er af en toe eens naar glimlachen om te onderzoeken of je zachtheid of vertedering kunt voelen.
• Accepteren kun je leren. Zelfacceptatie. Het is één enkel woord, maar tegelijk zegt het alles. Stel jezelf eens voor dat jij jezelf onvoorwaardelijk liefhebt. Hoe zou dat van binnen klinken, voelen en wat zou er dan in je leven veranderen?
• Zoek de puber in jezelf. Wat zijn jouw innerlijke verboden? Wat heb je van huis uit meegekregen? Ga daar eens lekker puberaal tegenin. Mocht je nooit te laat komen? Kom dan eens bewust te laat. Moest je er altijd netjes uitzien? Trek je oudste kleren aan en ga de stad in. Wat je ook bedenkt, houd één ding voor ogen: je blijft lief tegen jezelf praten.

Ook al is het ‘niet’ oké wat je doet, jij blijft oké (om) wie je bent

Hoe ziet jouw ideale ouder eruit?

Laten we tot slot eens onderzoeken welke beelden jij hebt van een liefdevolle ouder. Hoe gedraagt een liefdevolle ouder zich? Is dat iemand die ongeacht wat je doet jou in je waarde laat? Iemand die naar je luistert, die bij je blijft wanneer je verdrietig of boos bent? Iemand die van je houdt om wie je bent en niet om wat je doet? Is het iemand die je nooit verlaat? Neem dan deze zin diep in je op.

Wat er ook gebeurt, ik verlaat mezelf niet!

Wil je op de hoogte blijven van het verschijnen van een nieuwe blog? Maak het jezelf makkelijk, ook dat hoort bij goede zelfzorg en schrijf je in. Ik stuur je dan een persoonlijk bericht per e-mail.