Midlifecrisis: crisis of zegen?

Mannen schaffen een motor aan of een jongere partner. Vrouwen persen zich in een bonte yogabroek en raken in de ban van een goeroe. Clichébeelden te over wanneer het over een midlifecrisis gaat, maar wat is nou eigenlijk een midlifecrisis? Is het enkel een fase die we op middelbare leeftijd doormaken of kent het leven meer van dit soort fasen? Is het terecht dat we het een crisis noemen of is het voor menigeen juist een zegen?

Tegenwoordig krijgt alles een label

Wanneer ik op de term midlifecrisis google kom ik beschrijvingen tegen over zowel de duur als de kenmerken. Tegenwoordig lijkt alles een label te krijgen. Met enige regelmaat hoor ik mensen verklaren dat de veranderingen die ze met enige tegenzin bij hun partner constateren, te herleiden zijn tot een midlifecrisis. Alsof ze daarmee willen zeggen: “Hij is gek geworden, maar ja, dat hebben mannen op die leeftijd” of ”Ze is helemaal de weg kwijt, misschien de overgang?”

Ontoerekeningsvatbaar verklaard

Wanneer we de veranderingen die mensen gedurende hun leven doormaken in hokjes plaatsen en bestempelen als een midlifecrisis, quarterlife crisis (een vervroegde midlifecrisis), de pubertijd of de overgang, dan bestaat het gevaar dat we het pathologiseren.  Alsof het een ziekte is, een tijdelijke verstandsverbijstering. Alsof niet de mens, maar zijn hormonen aan het woord zijn. “Ja sorry, maar ik kom mijn motor inruilen. De reden? Ik zat tijdelijk in een midlifecrisis, maar die is nu gelukkig voorbij”.

Het leven is een opeenstapeling van levensfasen

Vanaf onze geboorte doorlopen we de ene fase na de andere. Vooral bij eerstgeborenen nemen ouders de tijd om nauwgezet elke verandering te fotograferen en te noteren in het grote babyboek. Na de eerste stapjes en het eerste woordje wordt het misschien wat te complex om alle veranderingen nog bij te houden. Niettemin kent zelfs een peuter al zijn eerste officiële crisis, namelijk de peuterpubertijd. Hoewel deze fase bij nader inzien misschien niet zozeer de crisis van de peuter is, maar de eerste crisis van de ouders met hun oogappel. 😉

Een levensfase is een periode in de levensloop die gekenmerkt wordt door veranderingen in iemands fysieke, geestelijke- en of sociale gesteldheid. De psychologie heeft deze periodes, vermoed ik, ten behoeve van onderzoek afgebakend en namen gegeven. Een levensfase kan je uit balans brengen en gevoelens van onzekerheid en onvrede met zich meebrengen, maar dat hoeft niet. Sommige kinderen vertonen bijvoorbeeld stevig pubergedrag, terwijl anderen deze fase rustig en gelijkmatig doorlopen.

Naar levensfasen in de kinder- en pubertijd is door de ontwikkelingspsychologie veel onderzoek gedaan. Levensfasen in de volwassenheid zijn minder onderzocht, wat niet wegneemt dat veel mensen zich herkennen in beschrijvingen van bijvoorbeeld een midlifecrisis.

Midlifecrisis crisis of zegen?

Zonder crisis vindt geen verandering plaats, want waarom zouden we iets veranderen als we volkomen tevreden zijn? Wanneer we naar een klein kind kijken dat over de vloer kruipt, dan zien we eerst vreugde over de snelheid waarmee het zich kan voortbewegen, in vergelijking tot de fase waarin het enkel kon liggen. Na enige tijd zien we echter frustratie ontstaan, omdat het zich begint te realiseren dat het niet overal bij kan. Op dat moment en met behulp van die innerlijke onvrede, begint het kindje zich op te richten en werkt het met samengebalde energie toe naar zijn eerste stapjes.

Ook voor de pubertijd geldt dat een bepaalde mate van onvrede met bijvoorbeeld de regels van de ouders, helpend kan zijn voor het ontwikkelen van de identiteit en autonomie van het kind. Zoals het kleine kind wil leren lopen, zo wil de puber, ook door allerlei ontwikkelingen in en om hem heen, op eigen benen gaan staan. Botst het flink met je puber? Zie dat dan als de eerste vleugelslagen van een kuiken dat oefent op het verlaten van het nest.

Wanneer men de middelbare leeftijd bereikt heeft, zijn de kinderen vaak half of helemaal het nest uit. Men heeft de helft van zijn volwassen jaren in een partner en/of kinderen en/of baan geïnvesteerd en hopelijk nog genoeg energie over om zich nog een keer op te richten en verandering in zijn leven aan te brengen, met als strijdkreet “En nu ik!” Misschien heeft de midlifecrisis ook wel een functie?

Lege nestsyndroom, midlife en overgang

Eigenlijk beschrijven alle drie de termen ongeveer dezelfde fase. Je begint te zien en te voelen dat je niet meer de jongste bent (en anders herinneren je kinderen je daar misschien wel aan) en je beseft dat in de nabije toekomst, voor de mensen met kinderen althans, je baan en je relatie, net als voordat je kinderen had, opnieuw een belangrijkere rol zullen gaan spelen in je levensgeluk.

Ongeacht of je nu kinderblij of kindervrij bent, de midlife is het moment waarop zich bij menigeen de vraag aandient: maakt mijn partner of baan me nog wel gelukkig? Wil ik op deze manier oud worden en als ik nu zou sterven, heb ik dan alles gedaan wat ik wilde, of heb ik nog dingen op mijn bucketlist staan (een bucketlist is tegenwoordig helemaal hip)?

Je hebt precies de goede leeftijd om je deze vragen te stellen. Jouw kinderen hangen niet meer aan je rok of broek. Je bent nog niet helemaal afgeschreven voor de arbeidsmarkt en, aangezien wij mensen steeds ouder worden, kun je misschien nog wel meer dan dertig jaar genieten van een nieuwe partner.

Van wie is de midlifecrisis?

De ontwikkelingen van een kind en puber, die ik in eerdere alinea’s beschreef,  hadden voor hen een duidelijke functie. Toch kan een kind dat ineens met zijn handjes overal bij kan of een puber die regelmatig het woord ‘nee’ en ‘vergeten’ laat horen, de ouders tot ‘waanzin’ drijven. Dus van wie is de crisis? Ik vermoed van degene die een crisis ervaart en dat is niet per definitie degene die zich aan het ontwikkelen is. Of de persoon die een bepaalde ontwikkeling doormaakt dit zelf als een crisis ervaart, hangt van een aantal factoren af:

• De omgeving is in crisis. Wanneer de omgeving het een crisis noemt, dan is de kans groot dat de persoon in kwestie ook aan zijn psychische gezondheid gaat twijfelen. Zo hoor ik cliënten wel eens zeggen dat ze een lastige puber waren. Ik vraag ze dan: “Vond jij jezelf lastig, of zijn dit de woorden van je ouders?”
• Je doet anders dan de rest. Wij mensen zijn groepsdieren en houden ervan dat iedereen binnen de lijntjes blijft. Doe je dat niet, dan is er wat mis met je, althans volgens sommigen. Van mensen van middelbare leeftijd wordt een bepaald gedrag, kledingstijl, smaak en levensinvulling verwacht. Jouw kinderen vinden het misschien raar dat je ineens hun moeder verruilt voor een vriendin en leeftijdgenoten vinden het ondoordacht dat je ineens je baan opgeeft en een wereldreis gaat maken. De afkeuring uit je omgeving kan je een gevoel geven van “Ik doe het niet goed” en daarmee een gevoel van crisis opwekken.
• Een existentiële crisis. Je ervaart een crisis wanneer je een innerlijk conflict ervaart ten aanzien van je existentie. Wanneer je onvrede ervaart met je leven en daarmee worstelt. Zo’n worsteling kan voortkomen uit twijfel over een te maken keuze. Die twijfel kan ingegeven worden door gevoelens van onzekerheid over je capaciteit of de uitkomst van je actie. Blijven of gaan, is misschien wel de grootste worsteling die een mens kan ervaren. Vooral omdat blijven gekenmerkt wordt door weten wat je hebt en weggaan een keuze is voor een onzekere uitkomst.
• Een gemis aan steun. Het is fijn wanneer je tijdens een bepaalde ontwikkeling steun en vertrouwen ervaart van je omgeving. Het kind durft zijn eerste stappen te zetten in de wetenschap dat zijn ouders hem opvangen als hij valt. Voor de adolescent die op zichzelf gaat wonen, geldt hetzelfde. Naarmate we ouder worden, lijkt de steun soms minder te worden. We worden geacht het allemaal op eigen kracht te kunnen en te weten wat het beste is, maar dat is niet altijd zo.

Een levensfase hoeft geen crisis te zijn

Het moge duidelijk zijn: ik hou niet van het woord crisis wanneer het een term is die anderen iemand opdringen. Ik vind het gevaarlijk om ontwikkelingsfasen per definitie te problematiseren. We ontwikkelen ons gedurende ons leven continue en dan gaan we dood. Althans zo hoop ik dat mijn leven verloopt. Ik maak me zorgen wanneer mensen stoppen met het zichzelf ontwikkelen. Wanneer ze star en oordelend worden en ze zichzelf niet meer bevragen (reflecteren). Elke levensfase biedt mijns inziens kansen en uitdagingen.

Zo kan de levensfase na je pensioen (dus na de midlife), je uitnodigen om los te laten, te vertragen, maar ook om meer keuzes te maken die passen bij jouw energie en behoefte. Misschien een mooi thema voor een andere blog.

Wanneer jij je ongelukkig voelt met jezelf en de loop van jouw leven, kan dat zeker voelen als een crisis. Is het jouw crisis of een aangeprate crisis? Praat erover.

Heb je behoefte aan nog meer relativering? Ben je op zoek naar inzicht of informatie? De thema’s en toon van mijn blogs wisselen tussen licht en zwaar. Mocht je mijn blogs een tijdje willen volgen, schrijf je dan hieronder in en je krijgt van mij een persoonlijke e-mail, wanneer een nieuw artikel verschijnt.