Je hoort mensen wel eens zeggen: “Hij/zij haalt het beste of slechtste in mij naar boven .” In de relatie met een ander wordt inderdaad een kant van ons geactiveerd en blijven andere kanten soms onbenut. Dit verklaart waarom we met sommige mensen graag omgaan en met anderen niet. Het vormt een verklaring voor verliefdheid en relatieproblemen. In deze blog belicht ik vanuit de methode van voice dialogue verschillende aspecten van jezelf in relatie tot jezelf en anderen en de dynamiek van relaties in het algemeen.
Wat zijn ikken?
De meeste mensen ervaren zichzelf als één persoon. Laat ik je dit vertellen: ”Je bent zoveel meer!” We bestaan allemaal uit verschillende kanten. Deze noem ik volgens de terminologie van de voice dialogue ikken. Tezamen vormen ze jouw persoonlijkheid.
Jouw gedachten, emoties en gedrag kunnen hierdoor per persoon en situatie verschillen. Bij de ene persoon ben je timide en gesloten, bij de ander praat je honderduit. In je werk ben je geordend en serieus, op een feest ga je los en hang je de clown uit. Toch ervaar jij jezelf nog steeds als jij. Bijzonder hè?
Hoeveel Ikken telt een mens?
Heel veel. In mijn blog Ik en mijn ikken leg ik uit hoe ze ontstaan, wat hun functie is en geef ik voorbeelden van ikken.
Hier even een korte uitleg: elke ik komt voort uit een kwaliteit of aspect van jezelf. Er zijn dominante ikken, zoals: de perfectionist, de pleaser en de vermijder. Deze sturen veel van je denken, voelen en handelen aan. Ze hebben een belangrijke functie in jouw overlevingsstijl. Ze helpen je tijdens moeilijke momenten in je leven of beschermen je bijvoorbeeld tegen kritiek, maar kunnen je ook belemmeren in je ontwikkeling. De meeste ikken zijn als kind al ontstaan.
Naast de dominante heeft ook iedereen onderdrukte of verstoten ikken. Dit zijn kanten die door mensen uit jouw omgeving of door jou zelf zijn afgewezen. Misschien zei je moeder vroeger wel eens op een afwijzende toon: “Zit niet zo te dromen!” of “Wanneer word jij nou eens volwassen!” Je leerde hierdoor dat dromen verkeerd is en verstootte je innerlijke dromer. Andere bekende onderdrukte ikken zijn het vrije kind en de emotionele ik.
In welke relatie spelen ikken een rol?
Daar kan ik kort in zijn. In elke relatie. Kort of lang, oppervlakkig of intensief. Het betreft zowel contact met een onbekende als met iemand die je heel na staat. Elk contact activeert namelijk automatisch een kant in onszelf en daar zijn we ons doorgaans niet van bewust.
Daarnaast onderhouden onze ikken ook een relatie tot elkaar. Elke kant in jou kent een daaraan tegenovergestelde kant. Dit zijn kanten die elkaar vaak in de weg zitten. Er zijn echter ook kanten die beste maatjes zijn en elkaar versterken. Net als in het echte leven 😉
| Tegenovergestelde ikken-paren | Versterkende ikken-paren |
| de perfectionist – de sloddervos | de perfectionist – de verantwoordelijke |
| de pleaser – de egoïst | de pleaser – de gehoorzame |
| de realist – de dromer | de realist- de rationalist |
| de gehoorzame- de tegendraadse | de tegendraadse – de losbol |
| de verantwoordelijke – de losbol/puber | de luilak – de sloddervos – de losbol |
| de harde werker – de luilak | de harde werker – de perfectionist |
| de strenge ouder – het vrije kind | de strenge ouder – de verantwoordelijke |
| de rockchick/stoere ik – de gevoelige ik | de gevoelige ik – het vrije kind |
| de rationele ik – de impulsieve ik | de impulsieve ik – de chaoot |
| de structopaat – de chaoot | de structopaat – de perfectionist |
Vul deze lijst gerust zelf aan. Je mag voor elke kant een naam bedenken. Dus zet gerust de fantast of de creatieveling in jou aan het werk. Zodra jij je bewust wordt van een kant, kun je op zoek gaan naar de tegenpool en daar zal je meestal je verstoten of onderdrukte ik vinden.
Relatiepatronen
Zodra we iemand ontmoeten reageert een ik of enkele ikken van ons op dat wat we bij de ander ervaren en vice versa. Er zijn vier relatiepatronen die denk ik iedereen wel herkent:
De soulmate relatie
In het contact met de ander wordt bij jou een zelfde kant actief. Je ervaart bijvoorbeeld veel herkenning en gemeenschappelijkheid interesses, gedachten en gevoelens. Jullie twee gieren het uit, kunnen eindeloos filosoferen, voelen elkaar fantastisch aan en jullie kunnen je samen afzetten tegen de rest van de wereld.
De aanvullende relatie
Men zegt wel eens: “tegenpolen trekken elkaar aan”. Het is heerlijk als jij een chaoot bent en de ander netjes achter jou opruimt of jouw afspraken voor jou onthoudt. Het is fijn dat als jij je verliest in emoties, de ander het hoofd koel houdt. Tegenpolen kunnen elkaar ook helpen onderdrukte of minder ontwikkelde kanten wat meer naar voren te halen. Zo kan de structopaat ineens merken dat hij best veel plezier kan beleven aan een ongepland uitje. Kan de rationalist merken dat hij wel degelijk emoties heeft en dat dit helemaal niet erg hoeft te zijn.
De botsende relatie
Het feit dat je elkaars tegenpool bent, kan ook leiden tot onbegrip, eenzaamheid en ruzie. Het kan je dominante ikken versterken waardoor je juist steeds meer verschillen ziet en afstand tot elkaar voelt. Zo kan iemand met een strenge ouder(kant) mopperen op zijn partner vanwege diens onverantwoordelijke of luie gedrag. Die betreffende partner kan daardoor steeds passiever of puberaler worden. De emotionele ik kan zich door de rationele ik van de partner niet begrepen voelen en in zijn schulp kruipen. Tegenpolen kunnen dus ook elkaars ikken onderdrukken of afwijzen.
De allergische relatie
We kennen allemaal wel iemand waar we ons verschrikkelijk aan irriteren. Dit zijn mensen waar we niet vrijwillig een relatie mee zullen aangaan, maar soms kun je er simpelweg niet omheen omdat het je leidinggevende, collega, buur of familie is.
Iedereen heeft kanten die hem dierbaar zijn of die aansluiten bij zijn normen en waarden. Zo heb jij misschien een dominante ik die het belangrijk vindt om rekening te houden met de gevoelens van anderen en erger jij je mateloos aan je zwager die alles zegt wat hij denkt? Of misschien ben je wel een hardwerkende en verantwoordelijke werknemer en stoort het je mateloos dat je collega de kantjes er vanaf loopt? In een dergelijke relatie komen de ikken van jou en die van de ander tegenover elkaar in de boksring te staan. Bovendien zijn deze relaties erg stressvol. Lees eventueel ook mijn blog: Lol in lastige mensen. Deze staat vol met provocatieve tips: hoe dit soort relaties te overleven.
Projectie en overdracht in relatie
Dit is een gevalletje apart. We spreken van projectie als je eigenschappen, gedachten of emoties van jezelf ontkent en die toeschrijft aan een ander. Op deze manier kun je de ander als het ware een ik opdringen die hij niet heeft of die helemaal niet actief was.
Stel je bent boos, maar wilt dat niet onder ogen zien. Je beschuldigt de ander van boosheid. Die ontkent dat keer op keer, tot het moment dat, je raadt het al, hij of zij boos wordt.
Overdracht is een vergelijkbaar fenomeen. Hierin projecteert iemand gedachten en gevoelens van een persoon uit zijn verleden op een nieuw iemand. Hierdoor kan je bijvoorbeeld op het eerste gezicht iemand aardig of juist irritant vinden. Die ander doet je denken aan iemand waar je in het verleden een fijne of juist problematische relatie mee had. In feite dwing je op deze manier de ander om een vergelijkbaar relatiepatroon met je aan te gaan.
Stel je had een kritische moeder. In de relatie met een werkgeefster loop jij je voortdurend te excuseren, je haalt jezelf naar beneden of reageert op elke opmerking verdedigend. Onbewust kan daarmee een ik bij de ander geactiveerd worden. Door je gedrag krijgt zij misschien de indruk dat je niet bekwaam bent of zij begint zich aan jouw defensieve gedrag te irriteren waardoor haar kritische ik actief wordt.
De innerlijke criticus
We hebben allemaal een innerlijke criticus (IC). Het is een innerlijke stem die kritiek op je denken, voelen en handelen geeft. Deze IC projecteren we echter vaak op onze omgeving. Voorbeelden hiervan zijn uitspraken als: ‘Vind je me te dik? Denk je dat ik dat niet kan?” Je hoort de IC ook terug in reacties waarbij je denkt: dat heb ik toch helemaal niet gezegd. Bijvoorbeeld wanneer iemand zegt: “Ik ben heus niet altijd negatief/moe/stil/prikkelbaar (je kunt hier invullen wat je wilt)”.
Verliefdheid
Een bekend beeld is Narcissus die verliefd wordt op zijn eigen spiegelbeeld. Verliefdheid is voor een deel een chemische reactie in het brein. Uiterlijk en geur spelen een belangrijke rol bij de aantrekkingskracht Daarnaast worden we vaak verliefd op wat de ander in ons ziet of losmaakt. Een symbiotische relatie lijkt aanvankelijk heerlijk. Je ziet enkel wat je met elkaar gemeen hebt. De ikken van jou en de ander zijn soulmates. De ikken die jij lief hebt worden voortdurend bevestigd. De aanvullende relatie kan hetzelfde oproepen. Ineens wordt een door jou verstoten of vergeten ik weer geactiveerd. Je durft ineens weer speels te zijn, te dromen, je hart te volgen en je beseft dat je heel lang in een keurslijf hebt geleefd.
Relatieproblemen
Relatieproblemen ontstaan wanneer ikken elkaar in de greep houden en er geen ruimte meer is voor andere ikken.
Een soulmate relatie kan gaan benauwen als de ander bijvoorbeeld verwacht dat je altijd hetzelfde wil, vindt en voelt als hij of zij. Als de ander je afwijst op ikken die je niet met hem of haar gemeen hebt. Als de ander zich negatief uitlaat over een vriend(in) die je tegenpool is, maar waar je zielsveel van houdt.
Een aanvullende relatie kan ervoor zorgen dat bepaalde ikken te eenzijdig aangesproken worden. Als jij altijd de secretaresse in je relatie bent, kan je dat op een gegeven moment tegen gaan staan. Misschien wil die kant als het ware ook eens met vakantie. Het lijkt heerlijk als de ander alles voor je doet, maar er komt een moment dat een andere ik in je naar voren stapt en zegt: “Ik kan dat best zelf!” of misschien word je verliefd op iemand anders, omdat die potentie in je ziet die je huidige partner niet ziet?
De botsende relatie lijkt op zichzelf al een relatieprobleem. Toch hoeft dat niet zo te zijn. Er zijn genoeg kibbelende stellen die al jarenlang een relatie hebben . Soms kan die strijd juist verbinden en zorgen voor spanning en passie. Zoals de Duitsers zeggen: “Was sich liebt, das neckt sich”. Iemand kan echter ook een ik hebben die ruzie associeert met liefde of die het idee kan hebben: ik verdien niet beter. In dat geval is er sprake van een negatief relatiepatroon waarin een traumatische relatie wordt herhaald.
Ikken in nood, hulp nabij
Zoals ik in mijn vorige blog Mij mezelf en ik schreef, is zelfinzicht een belangrijke sleutel tot verandering. Ken je ikken! Zodra je ze kent, kun je ze ook, zoals een dirigent voor een koor, beïnvloeden. Je kunt de één wat naar voren halen en de ander een toontje lager laten zingen.
In een relatie werkt dat net zo, aangezien jullie ikken op elkaar reageren. Door een andere ik in jezelf te activeren zal dat bij de ander weer een andere ik stimuleren.
Hoe vaak zegt een man, op de klacht van zijn vrouw dat hij nooit iets opruimt: “Ik krijg de kans niet, want je bent me altijd voor.” Activeer je luie ik, trek je met een goed boek terug op de bank, schenk na je werk een glas wijn in met een toastje en wacht gewoon eens af of hij aan het eten begint. En als hij zegt: “Wat eten we?” dan zeg jij: “Geen idee, wat wilde je gaan maken?”
Stoor jij je tijdens het kerstdiner aan een familielid dat alle aandacht en ruimte inneemt? Zoek dan je eigen drama Queen op en pak eens lekker uitgebreid uit met een thema waarin je jezelf helemaal kunt verliezen. Negeer geërgerde blikken, gezucht en praat door elke onderbreking heen. Houd jezelf voor: “This is my moment!” 🙂
Is de relatie die jij met jezelf en anderen hebt voor jou belangrijk? Wil je daar meer over lezen? Schrijf je dan in voor mijn blog en ik laat je via een persoonlijke e-mail weten wanneer ik een nieuw artikel plaats.
Geef een reactie