Liefdesangst

Liefdesangst kent alleen maar slachtoffers

“Er bestaan geen foute mannen of vrouwen”

Dit is een uitspraak van Hannah Cuppen in haar boek Liefdesbang. Met deze uitspraak had ze mijn aandacht. Ik heb namelijk nog nooit in die betekenis ‘foute’ mensen ontmoet (ze bestaan wel, maar over die groep gaat het nu niet). Ik heb echter genoeg gekwetste, verwaarloosde en verminkte mensen ontmoet. Ze waren allen slachtoffer van een pijnlijk verleden. Wat niet wegneemt dat ze soms door hun kwetsingen onbedoeld anderen pijn deden. Deze blog gaat over verlatings- en bindingsangst. Elk mens verlangt naar liefde en verbinding met een ander. Sommigen slagen daarin, velen slagen daarin half en enkelen slagen er keer op keer niet in. Ze zijn slachtoffer van angstige patronen die voortkomen uit een jeugd waarin ze verwaarloosd en/of geclaimd werden. Ze begeven zich steeds opnieuw in een dans die gekenmerkt wordt door aantrekken en afstoten.

Verlatings- en bindingsangst zijn de zijdes van een en dezelfde munt, namelijk die van liefdesangst. In de liefde vrezen we allemaal verlating. Hebben we echter voldoende vertrouwen in onszelf en de ander dan kunnen we angst verdragen en zal het niet ons gevoel en ons gedrag domineren. Als er sprake is van liefdeangst: dan is er grote vrees voor het verlies van de ander, waardoor we ons angstig vastklampen, claimen, controleren en ons ondergeschikt maken aan de behoeften van de ander, of we voelen de angst ons ‘zelf’ in een verbinding te verliezen. In dat laatste geval zijn we bang dat de ander ons als het ware opeet, verteert en er niets overblijft. We houden dan afstand en saboteren een ‘echte’ verbinding.

De oorzaken van liefdesangst

Ieder die ooit een relatie heeft gehad met een partner met verlatings- dan wel bindingsangst, moet nu even goed opletten. Indien we ons aangetrokken voelen tot zo’n partner is de kans groot dat we zelf ook enige liefdesangst kennen en dat we bewust of onbewust iets in de worsteling van de ander herken(d)en. Wie liefdesbang is, heeft in de relatie met zijn ouders (emotionele) verwaarlozing, mishandeling dan wel (narcistische) bezetting gekend. Verwaarlozing betekent dat jouw behoeften, eigenheid en gevoelens niet erkend werden. Ze werden genegeerd, gebagatelliseerd of belachelijk gemaakt. Wie emotioneel bezet is geweest, kent het gevoel van: zich ten dienste moeten stellen van de behoefte van (een van) de ouders. In dat geval werd je emotioneel misbruikt. Als je dit te zwaar vindt klinken, dan heb je mogelijk nog steeds een sterke loyaliteit en grote empathie voor je ‘gekwetste of getraumatiseerde’ ouder. Het is inderdaad verschrikkelijk om te zien dat je ouders gebukt gaan onder een groot verdriet of verlies. Een kind wil niets liever dan zijn ouders gelukkig zien en zal alles, en dan bedoel ik echt alles, ervoor over hebben om dit leed weg te nemen. Ook al kost het je eigen leven(s-geluk).  Sommigen kennen beiden. Want vaak gaat de verwaarlozing gepaard met de bezetting. Je ouder zit zo vast in zijn eigen pijn dat hij je niet kan zien en tegelijkertijd hard nodig heeft.

–Het is al een grote stap om te erkennen dat je psychische littekens hebt overgehouden aan je jeugd die in je partnerrelatie worden aangeraakt. Bevind jij je nog in de fase waarin je alleen het slachtofferschap van je ouder(s) ziet of nog overtuigd bent van je ‘gelukkige’ jeugd? Dan geeft dat niet. Het is onbeschrijfelijk moeilijk om onder ogen te zien wat je in je jeugd gemist of tekort gekomen bent. Hoewel er inmiddels enige erkenning is voor kinderen die slachtoffer zijn van geweld en seksueel misbruik, is er nog steeds een groot taboe op emotionele mishandeling, verwaarlozing en bezetting. Je directe omgeving zal je er niet op wijzen en je eigen behoefte aan verbinding met je ouders zal je verblinden voor de littekens die je aan je jeugd hebt overgehouden. Je huidige relatieproblemen kunnen echter een indicatie zijn voor dit verborgen leed. Lees gewoon door en misschien dat je over enige tijd begrijpt waar ik het in deze blog over heb.-

Herken jij jezelf of een dierbare in een van de polen van liefdesangst?

De dynamiek

De dynamiek van verlating- en bindingsangst zit in jezelf. Je kunt in de ene relatie aan de kant van de verlatings- en in een andere relatie aan de kant van de bindingsangst zitten. Ook is het mogelijk dat je binnen één en dezelfde relatie tussen de polen beweegt. Iemand met liedesangst vormt als het ware een ruimte tussen zichzelf en de ander, met als doel kwetsing, verlating en verlies te voorkomen. Het gaat dus om een overlevingspatroon en niet om het opzettelijk kwetsen van de ander. Vandaar dat er dus geen ‘foute’ mannen of vrouwen bestaan. Hooguit verwondde en gekwetste mensen, die je mogelijk, als je zelf ook tot die groep behoort en weinig weerstand kunt bieden, in hun angst meesleuren.

Enkele kenmerken van bindingsangst:

• Je gaat verbinding of commitment uit de weg.
• Je bent bang om je vrijheid te verliezen.
• Je doet alles om de ander op afstand te houden.
• Je hebt de neiging om ‘kritisch’ te zijn en fouten in de ander te zoeken.
• Je wantrouwt de ander en blijft twijfelen over de relatie of de motivatie van de ander.
• Je bent ambivalent in je gedrag. Bv.: Je zegt dat je een relatie wilt, maar komt afspraken niet na, wilt familie of vrienden niet ontmoeten, staat niet open voor problemen van de ander of je blijft actief op ‘tinder’ zoeken.
• Je hebt een sterke controledrang.
• Je bent incongruent in je communicatie: je zegt van de ander te houden, maar maakt hem ook voor alles wat slecht is uit.
• Je hebt weinig eigenwaarde.
• Je bent meer bewust van je angst dan je verlangen.
• Je negatieve zelfbeeld uit zich vooral in zelfoverschatting. Bv.: je houdt moralistische preken waar jij jezelf niet aan houdt.
• Je bent liever bij je vrienden dan bij je partner.

Enkele kenmerken van verlatingsangst:

• Je bent bang niet begrepen, afgewezen of verlaten te worden.
• Je hebt de neiging tot claimen of vastklampen.
• Je zoekt voortdurend bevestiging, aandacht en houvast bij de ander.
• Je hebt de neiging te eisen, verwijten te maken of te klagen.
• Je past jezelf te snel aan en laat over je grenzen gaan.
• Je hebt oneindig veel begrip voor de ander.
• Je hebt weinig eigenwaarde en zelfvertrouwen.
• Je raakt in paniek als de ander even weggaat en wilt continue de zekerheid dat de ander er voor je is.
• Je richt je woede eerder op jezelf dan op de ander.
• Je bent bang je eigen pijn te voelen.
• Je doet er alles aan de ander te bereiken en je verliest jezelf daarin.
• Je bent je meer bewust van je verlangen dan van je angst.

Oftewel, zoals Dusty Springfield zingt You don’t have to say you love me, just be close at hand. (Ik vond het weer eens tijd voor een mooie gouwe ouwe en als iemand aan de liefde geleden heeft, is het Dusty wel)

Patronen doorbreken

Ik steel hier even de mooie titel van het boek ‘Patronen doorbreken’ van Hannie van Genderen. Heb je liefdesangst, dan zal jij je in enkele van de bovenstaande kenmerken herkend hebben. Maar misschien meer dan dat herken je het patroon van steeds partners kiezen die of onbeschikbaar, of te behoeftig en afhankelijk zijn (gehuwd, verstokte vrijgezel, verslaafd of partners met een psychologisch probleem zoals: depressie, angst, psychose of trauma). In elke relatie herken je de dans van aantrekken of afstoten. Je herkent het ritme van eindeloze twijfels, slapeloze nachten en ontelbare verzoeningspogingen. Als je in een liefdesangstige relatie zit, ervaar je dat vaak als een verslaving, als een niet ‘zonder’ en niet ‘met’ kunnen. Je vreest de nabijheid van de ander of de verlating, of allebei. De meeste liefdesangstige mensen zoeken de oorzaak van het patroon bij de ander. Ze kunnen zich verliezen in het maken van verwijten, het uiten van beschuldigen, dan wel in het ‘helpen’ en ‘psychologiseren’ van de ander. Het doorbreken van deze dans begint bij de oorzaak, namelijk bij jezelf en jouw geschiedenis.

Om het patroon van achtervolgen en vluchten te doorbreken dien je jouw eigen rol te leren kennen. Welk gedrag van jou lokt gedrag van de ander uit of houdt het in stand? Je kunt niet de passen van een ander veranderen. Wel die van jezelf. Het doorbreken van deze patronen roept beslist de angst en paniek op van je oude wond. Want, zoals ik al eerder schreef, heeft het patroon van de liefdesbange dans een functie. Het verbergt je oude pijn. De pijn die je misschien nooit (ten volle) onder ogen hebt durven komen. Ten volle ja! Want weten wat je als kind hebt gemist is nog niet hetzelfde als er om durven rouwen en de ‘valse’ hoop opgeven: dat je ooit in je leven iemand ontmoet die alsnog je kinderlijke, symbiotische bindingsbehoefte kan vervullen.

Valse hoop loslaten

“Relaties veroorzaken geen pijn of ongeluk, ze brengen alleen de pijn en het ongeluk naar buiten die in jou zitten.” Hannah Cuppen.

… en toen zag ze hem en ze wist: dit is de ware, vanaf nu gaat alles beter worden …

Als kind maken we kennis met ‘valse hoop’ als we ons bij onze ouders niet geborgen, geliefd en gezien weten. Dit is een overlevingsstrategie en afweermechanisme. We verlangen naar de symbiotische band met onze ouders, een oerverlangen, en kunnen het psychisch niet aan te onderkennen dat die er niet is, omdat onze ouders het simpelweg niet kunnen geven. Liever geven we onszelf de schuld van het gemis en maken we onszelf wijs dat het ooit goed zal komen, als we maar goed genoeg ons best doen. Deze symbiotische ouder-kind relatie is echter een ‘nu of nooit’. Een partner zal nooit ten volle hieraan kunnen voldoen. Er blijft sprake van een onvervulde behoefte. We dienen de hoop dat we ooit in een relatie alsnog die veilige symbiose zullen ervaren op te geven en te streven naar een horizontale, d.w.z. gelijkwaardige relatie. Uiteraard is het prima om je geborgen te voelen, je kwetsbaar te tonen en je af en toe weer even een klein kind te voelen, dat  is echter iets anders dan te verwachten dat de ander helderziend is. Laten we de ‘valse’ hoop los, dan komt ook ons patroon van achterna jagen en weglopen meer op losse schroeven te staan.

Herken de ondermijner in jezelf

Ik noem hierboven slechts één afweermechanisme (Je leest meer over afweermechanismes in mijn blog Afweer als verweer ) Er zijn er namelijk velen, ze stammen uit onze jeugd en we herhalen ze onbewust in onze partnerrelaties als de ander te dicht bij de pijn komt. Hoewel dit effectief lijkt op de korte termijn houdt het de lange termijndans in stand. Vandaar dat je kunt spreken van een ondermijner, of saboteur in jezelf. In het herkennen van die ondermijnende kant (wil je meer weten over de verschillende kanten in ons vanuit de Voice Dialogue? Lees mijn blog Ik en mijn ikken) ontstaat de mogelijkheid om andere, minder ondermijnende keuzes te maken.

Hoe herken je de ondermijner?

• Hij spreekt tot je op momenten dat jij je angstig voelt. Dat zijn momenten dat: een verbinding dreigt weg te vallen of je een verbinding wilt aangaan.
• Het is de stem van de zelfrechtvaardiging: “Ik mag toch best even … Ik ben toch ook maar een mens …”
• Hij gaat voor de kick of voor de impulsieve bevrediging.
• Hij gaat voor het vermijden van angst en pijn. Hierbij horen gedachten als: overal is wel eens wat, we hebben zoveel gemeen, ach het is zo slecht nog niet.

Ga de verbinding aan met jezelf

Loskomen van de verslavende afhankelijkheid van de ander betekent: kijken naar je eigen verwondingen en er liefdevol aandacht voor hebben. Makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is dit essentieel. Zolang je blik op de ander gericht is loop je weg voor je eigen pijn. Niet de ander maar je eigen dynamiek is de vijand. Deze vijand ligt in je jeugd en niet perse in de ander. Als je het ‘alleen zijn’ vreest en elke verlating voelt alsof het ‘voor altijd’ is of als elk contact voelt als een bezetting en verlies van jezelf, dan ligt er voor jou een taak om de focus op je partner los te laten en stil te staan bij je eigen verwonding. Of je dit doet door in je relatie te blijven dan wel die te verbreken is aan jou. Door uit de dynamiek te stappen kan er wel het een en ander in je relatie veranderen en kan het zijn dat je ontdekt dat het niet meer werkt. Je had immers een onbewust contract met elkaar dat gebaseerd was op verlating- en bindingsangst.

Stap voor stap toelaten van je pijn is het begin van genezing. Zoek hierbij eventueel hulp door het lezen van eerder genoemd boek, of professionele hulp. Het is een lange en niet al te makkelijke weg, maar…

het lopen van een ‘bekende’ weg is niet makkelijker. Je weet immers wat je nog te wachten staat.

Tot slot weet dat: hoe sterker de dynamiek hoe groter je pijn en hoe minder trekkracht de dynamiek heeft, hoe groter je in autonomie kunt kiezen, zonder jezelf te verliezen.

Durf jij je te binden aan een twee maandelijkse blog? Schrijf je dan in door in onderstaand formulier je gegevens achter te laten. De volgende blog gaat over kwetsbaarheid.